Τα δωμάτια του καλοκαιρινού σπιτιου - Η μεγαλη σάλα (Πλού-γή)
Eνα απο τα πιο επιβλητικά μέρη του σπιτιου ήταν η σάλα του κάτω ορόφου η οποια ηταν χτισμένη σε πιο ψηλό επίπεδο απο το υπολοιπο ισογειο. Έπρεπε να ανέβεις ενα σκαλοπάτι για εκει. Ένα αχανές δωμάτιο με πολλά μακροστενα παράθυρα και βαριες κρεμ κουρτίνες απο πανάκριβο ύφασμα. Η οροφη ηταν ολη φτιαγμένη απο σκαλιστο ξύλο, ενα πανέμορφο ταβάνι, εργο τέχνης. Το δωμάτιο ηταν πέρα ως πέρα στρωμένο με χοντρα χαλιά, καρπέτα τα ελεγε η γιαγια και παντου ήταν διασπαρτα αντικειμενα εκπληκτικης ομορφιας που εκαναν εμας τα παιδια να εχουμε ονομάσει τη σαλα "μουσειο". Και στα αληθεια ηταν το μοναδικο δωματιο του σπιτιου απο το οποιο μπορουσες να καταλάβεις το ποσο σπουδαία πρεπει καποτε να υπήρξε αυτη η οικογένεια και το ποση περιουσια πέρασε απο τα χέρια της. Ο,τι ειχε απομεινει απο αυτην την περιουσια ηταν στην κυριολεξια ψίχουλα μετα απο δυο παγκοσμιους πολέμους και εναν εμφύλιο. Πολλά απο αυτη την περιουσια ειχαν δωθει για τον αγώνα και τις δυο φορές και άλλα ειχαν ιδιοποιηθει απο Γερμανους και φασιστες της κατοχης που συνεργαζονταν με τους ναζιστες.
Οι τροποι και οι μέθοδοι υπηρξαν διαφοροι αλλα παντα απεχθεις για αυτο και μετα απο τοσα χρονια δεν μπορω παρά να εξοργίζομαι βλέποντας τους απογονους αυτων των υπανθρώπων να καυχιόνται για τους πατεράδες τους και τη σπουδαιοτητα τους τη στιγμη που κοινο μυστικο είναι οτι επροκειτο για προδότες και τιποτα αλλο, που πλουτισαν και απεκτησαν θεσεις πατώντας τους άλλους. Δεν μπορω με τιποτα να ξεχάσω και δεν επιθυμω να ξεχάσω οσα εμαθα γιατι μονο έτσι θα θυμαμαι τη διαφορά των ανθρωπων και των υποπροιοντων τους. Kαποιοι λένε οτι το μισος δεν είναι καλός οδηγός. Γιατι ειναι καλός οδηγός η αγάπη κι η συγχωρεση;Δεν έχω παρει ικανοποιητικες απαντήσεις σε αυτην την ερώτηση. Κι οσοι υπέφεραν θα ήθελαν να ξεχαστουν ολα;
Ειναι κάτι που στέκει πιο πάνω απο μένα. Η αρβανιτικη βεντέτα λενε δεν πρεπει να ξεχνιέται ποτέ - ετσι ισχυει στους αγραφους νομους των αρβανιτων - γιατι αν ξεχάσεις ειναι σαν να ατιμωνεις αυτον που πισω απο σένα δακρυσε, λυγισε, αρρωστησε, μαρτυρησε, ξεψυχησε χαριν της απανθρωπιας καποιου αλλου.
Οταν δηλητηρίασαν τον παππου, οι τελευταιες κουβεντες που ειπε στα παιδια του ηταν: "Να μην ξεχάσετε! Μη γίνετε ζώα σαν αυτους. Αυτους που μας έβλαψαν δε θα τους βλάψετε αλλα θα τους περιφρονησετε και θα τους προσβάλλετε οπως μπορείτε". Θυμαμαι τους θειους μου, ολοκληροι αντρες να συνταράσσονται απο λυγμους, τη μανα μου με κόπο να προσπαθεί να σταθεί στα ποδια της, τη γιαγια μου να λιποθυμά στην κηδεία και δυο φορες να πέφτει μεσα στον τάφο μοιάζοντας σαν τρελλη, τις μοιρολογιστρες να μοιρολογουν με λογια πονου και θανατου και τον παππου ομορφο και ηρεμο να ειναι ξαπλωμενος μεσα σε ενα φέρετρο γιατι έτσι θέλησαν καποιοι για πολιτικες διαφορές, και ξέρω πως ειναι αδυνατον να ξεχαστει η υποσχεση που έδωσαν όλοι κι ειμαι κι εγω υποχρεωμενη να τηρήσω με τον τροπο το δικό μου.
Παρατηρώ παντα πολύ προσεχτικά τις κινήσεις και τα λόγια οσων διαδέχτηκαν στην οικογένεια τους εκεινους που με διάφορα κόλπα τον παππου βασάνισαν και στο τελος του αφαιρεσαν τη ζωη σαν να μην τους έφταναν τα υπολοιπα που είχαν πράξει.
Μετα απο τόσα χρόνια είναι ξεκάθαρο οτι οι ανθρωποι που κάποτε υπήρξαν προκλητικοί κι άδικοι με τη συμπεριφορά τους, εχουν μάθει στα παιδια τους να κάνουν ακριβώς το ίδιο. Ισως ειναι σκληρο να μην μπορει να υπάρξει παραγραφή τη μνημης αλλά απο την άλλη βοηθούν οι απογονοι αυτών των ανθρωπων, με τους χείριστους των τροπων, στο να μη σβηστει τίποτα απο το παρελθόν. Προκλητικοί και σαδιστές στη συμπεριφορά τους ξέρουν πως να διατηρουν ασβηστο το μισος και την αντιπαράθεση χρόνων...
Πανω στο πιανο της σάλας η γιαγια εχει μια φωτογραφία του παππου απο τον καιρο της νεοτητας. Ψηλός στο ανάστημα, μουστάκι, γκριζα μάτια, λεπτο στομα, βλέμμα φωτια κι ομορφα μαλλια σαν κινηματογραφικος αστέρας. Γεννημένος το 1900 τα πέρασε και τα είδε ολα. Η αγαπημένη του μερια μεσα σε αυτη τη σάλα ηταν ενας βαθυπόρφυρος καναπες που επιανε ολο τον τοιχο σχεδον και απλωνονταν απο τη μια γωνια του δωματίου ως την άλλη. Εκει συνηθως κάθονταν για να διαβάσει τις εφημεριδες που τις αγόραζε τρεις-τρεις γιατι οπως ελεγε πρεπει όλες τις αποψεις να εξετάζουμε. Ο καναπες αυτος, κοσμημα πολυτέλειας, πλαισιώνονταν απο τεσσερις πολυθρόνες ολες στο ιδιο χρωμα με σκαλιστή πλάτη.
Πανω απο κάθε πολυθρόνα υπηρχε και ενας πινακας πορτραιτο προγόνων του, πραγματικα παλιοι χρονολογικά πίνακες οι οποίοι απεικονιζαν ανθρωπους με αυστηρο ύφος που κοιτουσαν αγέλαστοι τον ζωγραφο. Σχεδον ολοι φορουσαν παραδοσιακες στολες, φουστανέλες μακριές, κνημίδες και ηταν αρματωμενοι απο την κορυφή ως τα νύχια. Τα όπλα αποτελουσαν για τους αρβανίτες προέκταση των χεριών τους και δε νοειτο αρβανιτης χωρις να ξέρει να χειριζεται καθε ειδους οπλο. Στο δεξι μέρος του δωματιου υπηρχε μια πολυ μεγαλη βιβλιοθηκη που κάλυπτε ολον τον τοιχο. Στα πανω ραφια της ειχε τζαμωτα πορτάκια μπροστα απο τα βιβλια για να τα φυλαει απο τη σκονη και στο αριστερο μέρος υπηρχε ενα μεγαλο ντουλαπι, χωρις πόρτες, περιτεχνης αισθητικης, γεματο γαλλικες πορσελανες. Πάνω του δέσποζε ενα μακροστενο ρολόι, ολο απο ασημι φτιαγμενο. Στο τραπεζάκι του σαλονιου, ενα βαρυ καρυδένιο επιπλο που παρά το μικρο μεγεθος του ηταν ασηκωτο, βρισκονταν ασημένιες μινιατούρες απομιμήσεις ζώων και μικρων ανθρώπινων φιγούρων.
Οταν ημουνα μικροτερη τρελλαινομουν να τρυπωνω κρυφα στη σάλα αυτη για να χαζεψω με τις ωρες αυτες τις μινιατουρες. Με τραβουσε αυτο το μέταλλο και η λάμψη του απο τότε, οπως και τον παππου, και μεχρι τωρα τα αγαπημενα μου δωρα ειναι παντα οσα ειναι απο ασημι. Αλλά και ολα τα παιδια τα τραβουσε σα μαγνητης η απαγορευμενη σάλα, απαγορευμενη γιατι η ζωηραδα μας παντα ενειχε τον κινδυνο να σπασουμε ή να ξηλωσουμε κατι. Ηταν τοσο μεγαλοπρεπο δωμάτιο γεματο τοσο ομορφα αντικειμενα που φάνταζε παραμυθένιο για τα παιδικα μας ματια. Μεσα σε αυτο το δωμάτιο καποιες φορες οταν έρχονταν καποιος καλεσμενος μαθαιναμε πως πρεπει να φερομαστε ευγενικα και οχι σαν αγριμια πια.
Ολα ημασταν υποχρεωμένοι να τα γνωριζουμε. Η ευγενεια επρεπε να συνδυάζεται με την τραχύτητα με υπολογισμένη ακρίβεια. Οφείλαμε να ξερουμε που ακριβως φερόμαστε ευγενικά και που όχι. Μας τονιζαν συνεχώς οτι καθετι που κανουμε στους γυρω μας επρεπε πρωτα απο ολα απο ευγενεια να διακατεχεται και μονο αν νοιωσουμε οτι κινδυνευουμε ή οτι μας προσβαλλουν να δειχνουμε ποσο σκληροι ξερουμε να γινομαστε. Ο αρβανιτης ελεγαν, προσβολες δεν ανεχεται αλλα με ολους ειναι ευγενης και κυρίως κρατά αποστάσεις. Ποτέ δεν επρεπε να ρωταμε ασκοπες ερωτησεις τους αλλους και ποτέ δεν ανοιγόμαστε συναισθηματικα ουτε και ζητάμε το ιδιο.
Απαγορευονταν να κουτσομπολευουμε καθως, οπως ελεγαν, το κουτσομπολιο ειναι για τους βλαχους και αξεστους ανθρωπους και επρεπε να μαθουμε να φερομαστε το ιδιο ευγενικα ειτε σε εναν διευθυντη τράπεζας ειτε σε εναν τσοπάνη. Διαρκως μας υπενθυμιζαν οτι ολοι οι ανθρωποι ειμαστε ισοι και οτι η συμπεριφορα μας δεν εξαρταται απο το επαγγελμα μας αλλά απο την ευγενεια μας και συμφωνα με την αρβανιτικη νοοτροπια ενας τσοπανης μπορει να διέθετε μεγαλυτερη ευγενεια ακομη και απο τον πιο γαλαζοαιματο αριστοκρατη. Η αρβανιτικη ευγενεια ετσι οπως την εννοουσαν δεν ειχε καμια σχεση με το savoir vivre, ούτε με καποιον τίτλο. Αυτά ηταν για τους τύπους. Ειχε αμεση σχεση ομως με την μεγαλοψυχη και γαλαντομο συμπεριφορα. Ευγενης ειναι αυτος που τολμά εκει που φοβουνται οι αλλοι, αυτος που δε λογαριάζει τα χρηματα και αυτος που ολες του οι κινησεις διακατέχονται απο σεβασμο στον εαυτό του πρωτα απο ολα.
Αν τυχον ακουγαν καποιον απο εμας να παινευεται για κατι τότε τον περιμενε μεγάλη τιμωρια η οποια ηταν η χειροτερη περιφρονηση που μπορούσε να δεχτεί καποιο παιδι. Δεν του μιλουσε κανεις για μια εβδομαδα, τον εβαζαν να κοιμάται στο πατωμα και να τρωει επι εφτα μερες μονο ελιες και ψωμι μεσα σε μια πήλινη κουπα απο αυτες που ειχαμε στην αποθηκη.
Έτσι ο Αριστειδης, ενας απο τα πιο σκληρα ξαδέλφια μου, ο οποιος παντα καυχιωταν για τη δυναμη του και για το τι μπορει να κανει πιαστηκε μια μερα απο τον πατέρα του να λεει σε καποιο γειτονοπουλο οτι εκεινος δεν αξιζε τιποτα μπροστα του γιατι ηταν ενας χωριατης. Ημουνα διπλα του, ειχα νοιωσει πολυ μεγαλη ντροπη για τα λογια του κι ηθελα να ανοιξει η γη να μας καταπιει. Ετυχε ομως να τον ακουσει κι ο πατερας του. Περασε μια εβδομαδα απο το καλοκαιρι του να σφουγγαριζει πατωματα, να τρωει ψωμοτυρι μονο, και να κοιμαται εξω, στο δωματιο της αποθηκης πανω σε μια σανιδενια φαρδία τάβλα.
Παρολη την αλαζονεια που ειχε επιδειξει ομως ειχε σταθει γενναιος στην τιμωρια του. Δεν ειχε λυγισει ουτε στιγμη. Οταν εγω με την αδερφη μου θελησαμε στα κρυφα να του δωσουμε να φαει παγωτο, το πηρε και το πεταξε περα λεγοντας μας "ποιος σας ειπε οτι εγω θέλω να φάω παγωτο; Στρίβετε απο εδώ μη σας πλακώσω!"
Απο τότε ο Αριστείδης ειχε μπει μεσα στην καρδια μου βαθια και τώρα ειμαστε τοσο δεμενοι οσο με κανεναν αλλο απο τα ξαδερφια μου, αν και ολα τους τα αγαπω σα να ειμαστε αδερφια. Οι οικογενειές μας ειναι δεμένες με δεσμούς περίεργα δυνατους που στέκουν πανω απο καθε τι αλλο. Αυτό ποτέ δεν το δείχνουμε στα φανερά. Κάθε εκδήλωση αγάπης ή τρυφερότητας θεωρείται περιττη κι ισως επικινδυνη. Ο,τι εκδηλώνεται προς τα έξω ειναι σημαδι αδυναμίας και η αδυναμία κανει τον ανθρωπο ευάλωτο. Οντας ευάλωτοι δεν είμαστε ικανοι να κρατησουμε την υποστασή μας ως ανθρωποι γιατι έχουμε δείξει που πονάμε και το κυριοτερο τι φοβομαστε.
Η αγάπη μεσα μας πρεπει να στέκει βαθιά. Οχι έξω, ποτέ. Μπορει δυο αδέρφια στην ιδια οικογενεια να τσακωθουν για εναν λογο ασημαντο, να μη μιλησουν για χρόνια - γιατι πανω απο ολα το πεισμα το ατιμο - και απο την αλλη αν λογο κακο ακουσει ο ενας για τον αλλο απο ξενο στομα, αυτο το στομα να το κοψει. Κάποτε ετυχε με τον πατέρα μου να μη μιλάω για χρονια, να ακουει το ονομα μου και να αρνειται πως με εχει κόρη κανοντάς με κι εμενα το ιδιο να αντιδρώ. Σε μια συζητηση καποιος του ειπε "Η κόρη σου εχει δικό της μπαϊράκι... ξεγραψε την τελειως γιατι δεν ειναι κοπέλα αυτη... διαβολο πραγμα ειναι"... Κι επεσε πανω του ο πατέρας μου να τον σκοτώσει, τον εδιωξε απο το σπιτι του. Με τον ιδιο τροπο ειχα μάθει κι εγω να τον αγαπάω. Ακουγα το ονομα του κι ελεγα "μη μου μιλάτε για αυτον, δε θελω να τον ξερω"... και απο την αλλη αν κάποιος μου έλεγε οτι έχω δικιο μου γυριζαν ολα αναποδα μέσα μου. Θύμωνα που καποιος κατηγορουσε τον πατέρα που εγω δεν ηθελα να ξέρω.
Ειναι αλλοπροσαλλος ο τροπος που αγαπαμε αλλα ειναι τρόπος δυνατός, τόσο δυνατός μάλιστα που πολλές φορές βγαινει εξω απο τα ανθρωπινα μέτρα.
Κι ισως αυτο να είναι και το μέγα λάθος αυτων των ανθρώπων των τόσο σκληροτράχηλων. Το να απορριπτουν με μανια την τρυφεραδα που στο κάτω κατω και αυτη ανθρωπινη ανάγκη ειναι. Σε κάποια ηλικία διαπίστωσα οτι δεν μπορουσα να κάνω χωρις τρυφερότητα διπλα μου και δεν ήξερα πως να την ψάξω. Ημουνα γυναικα και ποια γυναικα δεν αποζητά τρυφερες εκδηλώσεις προς το προσωπό της; Ακόμη και οι γυναικες της οικογενειας μας την ηθελαν παρολο που δεν το παραδέχονταν. Άλλο πράγμα ο αντρας, αλλο η γυναικα... Η γυναίκα εχει στη φυση της το χάδι και την αγκαλιά. Μεγαλώνοντας και περνώντας απο το στάδιο της εφηβης στο στάδιο της γυναίκας, ειδα οτι δε γίνεται να είμαι αγριμι με ολους και με ολα. Δεν το ήθελα αυτο. Εψαχνα κι αλλα πράγματα.
Μονο που επειδη δεν ημουν μαθημένη στη στοργή δεν έμαθα ποτε πως να τη δέχομαι σωστά οταν μου την προσφεραν και αυτο ειχε ασχημα αποτελεσματα ειδικα στις σχεσεις μου με το αλλο φύλο...
Πλού-γή 1999 (Συνέχεια...)
