Τα ηλεκτρικά της ηλεκτρικής κιθάρας/μπάσου

Μερικές φορές τυχαίνει να έχουμε κάποιο πρόβλημα με "τα ηλεκτρικά" της κιθάρας μας που να μας κάνει να σηκώνουμε τα χέρια ψηλά χωρίς να έχουμε ιδέα τι συμβαίνει και να τρέχουμε στους τεχνικούς, συχνά ακριβοπληρώνοντάς τους. Το παρόν άρθρο θα σας δείξει τι κρύβεται στο εσωτερικό της κιθάρας.

Τα ηλεκτρικά εξαρτήματα μιας κοινής ηλεκτρικής κιθάρας και η συνδεσμολογία είναι αρκετά απλά. Στο σχέδιο βλέπετε τις ηλεκτρικές συνδέσεις μεταξύ των εξαρτημάτων, τα οποία στη πλειοψηφία των ηλεκτρικών κιθάρων είναι τα εξής:

• Μαγνήτες (μετατρέπουν το μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο που δημιουργείται κατά τον παλμό της χορδής, σε ένα ασθενές ηλεκτρικό σήμα)
  
• Ποτενσιόμετρο έντασης (ρυθμίζει την ένταση του σήματος που θα φτάσει από τους μαγνήτες στην έξοδο, από μηδέν μέχρι όλο)
  
• Ποτενσιόμετρο τόνου (ρυθμίζει τα πρίμα, από λίγα μέχρι όλα. Δεν παρέχει καμμία ενίσχυση, απλά μειώνοντας τα πρίμα (υψηλές συχνότητες), υπερισχύουν τα μπάσα (χαμηλές συχνότητες))
  
• Επιλογέας (επιλέγει από ποιόν/ποιούς μαγνήτη/ες θα πάρουμε το ηλεκτρικό σήμα)
  
• Βύσμα (ένα απλό μονοφωνικό βύσμα, ως έξοδος προς τον ενισχυτή)
  
• Πυκνωτής (βρίσκεται κολλημένος πάνω στο ποτενσιόμετρο τόνου και λειτουργεί σε συνδυασμό με αυτό, ως ένα υποτυπώδες φίλτρο αποκοπής συχνοτήτων)
  

1. Εξωτερική όψη

Πάμε τώρα να δούμε στη πραγματικότητα πως είναι αυτά τα εξαρτήματα, τι προβλήματα παρουσιάζουν και πως μπορούμε να λύσουμε μερικά από αυτά.

Στη φωτογραφία 1 βλέπετε τα ρυθμιστικά από τη μεριά που τα χειρίζεστε. Το χερούλι των ποτενσιομέτρων βγαίνει σε άλλα τραβώντας το και σε άλλα ξεβιδώνοντας τη βιδίτσα που έχει στο πλάι. Αν είναι χαλαρό θα πρέπει να σφίξουμε τη βίδα ή, αν δεν έχει, να "ανοίξουμε" ελαφρά το κεφαλάκι του ποτενσιομέτρου με τη βοήθεια ενός κατσαβιδιού με ίσια μύτη. Βγάζοντας το χερούλι αποκαλύπτεται το παξιμάδι που κρατάει το ποτενσιόμετρο στη θέση του και που αν χαλαρώσει πρέπει οπωσδήποτε να το σφίξετε (κρατώντας κόντρα από την άλλη μεριά) γιατί εκτός από τον ασαφή χειρισμό που προκαλεί, μπορεί τελικά από το κούνημα να κοπούν τα καλώδια που συνδέονται πάνω στους ακροδέκτες του ποτενσιόμετρου.

2. Βύσμα εξόδου

Χαλάρωση του παξιμαδιού που συγκρατεί το βύσμα εξόδου (φωτογραφία 2) μπορεί να επιφέρει και αυτό κόψιμο καλωδίων. Αν έχουμε πρόβλημα κακής επαφής του βύσματος-καρφί που βυσματώνουμε εδώ, πρέπει να καθαρίσουμε τις επαφές με οινόπνευμα και βαμβάκι ή ειδικό σπρέϊ ή/και να τις ξύσουμε ελαφρώς. Αν το βύσμα-καρφί βυσματώνεται χαλαρά, μπορούμε να λυγίσουμε λίγο προς τα μέσα το έλασμα που ακουμπάει στη μύτη του, μέχρι να δούμε οτι τελικά τα βύσματα συνδέονται καλά και σταθερά.

3. Εσωτερική όψη

Αφού βγάλετε τα καπάκια από τη πίσω μεριά της κιθάρας, θα δείτε κάτι παρόμοιο με τη φωτογραφία 3. Δεν υπάρχει τίποτα για βελτιώση εδώ, οπότε καλό είναι να μη βάλετε χέρι αν δεν υπάρχει πρόβλημα. Τα συνήθη προβλήματα που παρουσιάζονται εδώ είναι να έχει κοπεί/ξεκολλήσει κάποιο καλώδιο, οπότε θα πρέπει να το κολλήσετε πάλι στη θέση του, ή να χρειαστεί να αλλάξετε ποτενσιόμετρο ή επιλογέα λόγω θορύβου (κακή επαφή λόγω σκόνης ή παλαιότητας).

Αν χρειαστεί αλλαγή ποτενσιομέτρου, μπορούμε να βρούμε εύκολα και φτηνά σε καταστήματα ηλεκτρονικών ειδών. Το καλύτερο είναι να έχουμε μαζί μας το παλιό ως δείγμα. Πριν το βγάλετε σημειώστε ποιό καλωδιάκι πάει σε κάθε ακροδέκτη.

4. Επιλογέας μαγνητών

Αν ο επιλογέας δεν πιάνει καλά ή κάνει θόρυβο, μάλλον θα χρειαστούμε καινούργιο, πρέπει να ψάξουμε σε μαγαζιά με ηλεκτρικές κιθάρες ή τεχνίτες. Αν έχουμε ανήσυχο πνεύμα, μπορούμε να δοκιμάσουμε να ανοίξουμε τον επιλογέα και να προσπαθήσουμε να καλυτερέψουμε τη κατάστασή του, έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε. Αφού βρούμε πως ανοίγει (στη περίπτωσή της φωτογραφίας 4 τα δυο μέρη ενώνονται με κλιπσάκια), βγάζουμε με προσοχή το κομμάτι που έχει τον λεβιέ και δε το κουνάμε για να μη μας μείνει στο χέρι ο λεβιές, το ελατήριο και η μπίλια που έχει από κάτω. Μπορούμε όμως να καθαρίσουμε τις επαφές του, με ειδικό σπρέϊ ή οινόπνευμα ή ακόμα να τις ξύσουμε ελαφρώς. Στο άλλο κομμάτι υπάρχουν ελάσματα-επαφές. Μπορούμε να καθαρίσουμε και αυτές και να τις λυγίσουμε προσεκτικά λίγο προς τα πάνω για να πατάνε πιο γερά πάνω στις επαφές του λεβιέ. Κουμπώνουμε τον επιλογέα, τον βιδώνουμε στη θέση του και δοκιμάζουμε αν πέτυχε η επέμβασή μας.
Αν έχετε επιπλέον διάθεση για πειραματισμούς, μπορείτε να αντικαταστήσετε τον κλασικό επιλογέα με μεμονωμένα διακοπτάκια, ένα για κάθε μαγνήτη, και έτσι θα μπορείτε να επιλέγετε τους μαγνήτες με όλους τους πιθανούς συνδυασμούς τους!

Στη φωτογραφία 2, διακρίνεται επίσης και ένα καλώδιο που κολλιέται πάνω στη βάση των ελατηρίων. Αυτό είναι η γείωση του κυκλώματος, που τελικά καταλήγει στις χορδές (μέσω των ελατηρίων και του τρέμολου). Αυτό γίνεται για να εξαλείψουμε όσο είναι δυνατόν τις ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές που επιδρούν πάνω στους μαγνήτες. Από την άλλη μεριά η γείωση περνάει μέσω του βύσματος εξόδου και του καλωδίου που έχουμε συνδέσει, στον ενισχυτή. Είναι σημαντικό να μην υπάρχει πρόβλημα (διακοπή) στη γείωση από τις χορδές μέχρι τον ενισχυτή για να έχουμε καθαρό σήμα. Ακόμη πιο σημαντικό όμως και για τον ήχο και για την ασφάλειά μας είναι να συνδέεται ο ενιχυτής σε πρίζα ρεύματος με γείωση, και η γείωση της παροχής ρεύματος να μην έχει κανένα πρόβλημα.

5. Ηλεκτρικά μπάσου

Στο ηλεκτρικό μπάσο τα ηλεκτρικά βασίζονται στην ίδια "φιλοσοφία", αλλά συνήθως υπάρχει μόνο ένας μαγνήτης και δεν χρειάζεται επιλογέας, οπότε το κύκλωμα απλουστεύεται ακόμη πιο πολύ. Δείτε για παράδειγμα τη φωτογραφία 5. Διακρίνονται, από αριστερά προς τα δεξιά, το βύσμα εξόδου, το ποτενσιόμετρο τόνου, ο πυκνωτής, και το ποντενσιόμετρο έντασης.