Κιθαρωδών Ψηφιακές Περιπέτειες (Τεύχος 3ο – Software)

Το τρίτο τεύχος των «ψηφιακών περιπετειών» φιλοδοξεί να εξηγήσει στους Κιθαρωδούς/ές τι συμβαίνει με το μουσικό λογισμικό (software) που υπάρχει, και πως μπορεί κάποιος να βοηθηθεί μουσικά ή να βρει νέους δρόμους έκφρασης. Είναι προφανές ότι δε μιλάμε για εξαντλητική λίστα όλων των μουσικών προγραμμάτων που κυκλοφορούν, αλλά θα παρατεθεί μια βασική κατηγοριοποίηση και επεξήγηση των προγραμμάτων, οι κυριότεροι εκπρόσωποι σε κάθε κατηγορία καθώς και μερικές απλές συμβουλές χρήσης (χμμ.. μάλλον πλεύσης ..) Και για να μη χάνουμε χρόνο έχουμε :

1. Συνοδευτικά προγράμματα καρτών ήχου

Πριν ασχοληθούμε με τα αυτόνομα μουσικά προγράμματα, ας ρίξουμε μια ματιά στα προγράμματα που συνοδεύουν τις κάρτες ήχου ή υπάρχουν στα Windows. Α. Προγράμματα Οδήγησης (Drivers) Είναι τα προγράμματα που παρέχει ο κατασκευαστής της κάθε κάρτας ήχου έτσι ώστε αυτή να αναγνωριστεί από το λειτουργικό σύστημα. Υπάρχουν drivers των παρακάτω τύπων : • Multimedia (MMC). Είναι απλοί drivers, η χρήση τους είναι για απλές λειτουργίες ηχογράφησης και αναπαραγωγής. Στη μουσική παραγωγή εισάγουν σχετικά μεγάλα ποσά καθυστέρησης (Latency). • Direct-X (DX). Συμβατοί με τα Direct-X της Microsoft, με χαμηλώτερο latency από τους MMC drivers, αλλά όχι σε ικανοποιητικά επίπεδα. • ASIO. Συμβατοί με ASIO Driver Model της Steinberg, είναι οι πλέον ικανοποιητικοί από άποψη καθυστέρησης drivers.

'B. Μείκτης' (Sndvol32.exe) Το πρόγραμμα αυτό παρέχεται από τα Windows, και οι περισσότερες απλές κάρτες ήχου το χρησιμοποιούν. Από εδώ μπορούν να ρυθμιστούν οι στάθμες (volume) εισόδου και εξόδου, καθώς και ποια πηγή (line-in, mic-in) θα είναι ενεργή κατά την ηχογράφηση. Οι πιο καλές κάρτες ήχου παρέχουν δικό τους πρόγραμμα-μείκτη (με τις ίδιες πάνω-κάτω λειτουργίες).

Γ. Άλλα βοηθητικά προγράμματα (file & CD Players, multi channel mixer κ.α) Πολλές κάρτες ήχου παρέχουν πλήθος βοηθητικών προγραμμάτων, όπως CD Players, Audio file Players, κ.α. Γενικά, τα προγράμματα αυτά δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στη μουσική παραγωγή ή είναι περιορισμένων δυνατοτήτων, οπότε καλό είναι να τα αποφεύγετε αν μπορείτε.

Τα προγράμματα που πραγματικά συνεισφέρουν στη μουσική παραγωγή μπορούν να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες :

2. MIDI Editors

Τα προγράμματα αυτά διαχειρίζονται δεδομένα MIDI, που σημαίνει : • Κάνουν MIDI «ηχογραφήσεις» (Τα MIDI δεδομένα ΔΕΝ είναι ήχος, ο όρος εδώ χρησιμοποιείται καταχρηστικά) από Ελεγκτές MIDI (ή οποιοδήποτε άλλο περιφερειακό π.χ. πληκτρολόγιο, ποντίκι) • Διορθώνουν MIDI δεδομένα (editing). Για παράδειγμα, μπορούμε να αλλάξουμε τονικότητες, να αλλάξουμε δυναμικά (velocity) και πλήθος άλλες τροποποιήσεις. • Καταχωρούν (και επαναφέρουν) MIDI files (Saving/Loading). • «Παίζουν» MIDI files (MIDI player) xρησιμοποιώντας τους ήχους της κάρτας ήχου (σε ROM) ή πραγματοποιώντας sampling (soundfonts). Οι MIDI Editors τείνουν να εκλείψουν ως αυτόνομα προγράμματα. Όλες οι δυνατότητές τους έχουν ενσωματωθεί στους Sequensers (Οι οποίοι στις αρχικές τους εκδόσεις ήταν μόνο MIDI Editors, και μετά εξελίχθηκαν και ενσωμάτωσαν και Audio στοιχεία) και στους Notation Editors. Από τους τελευταίους εναπομείναντες είναι το πρόγραμμα MIDI Maestro. (http://www.midimaestro.com/)

'3. MIDI Notation Editors (http://ace.acadiau.ca/score/others.htm) '

Τα προγράμματα αυτά εκτός από τη διαχείριση MIDI δεδομένων, παρέχουν και ειδικά εργαλεία για την συγγραφή και επεξεργασία παρτιτούρας. Δηλαδή εκτός των παραπάνω κάνουν επιπλέον : • «Οπτικοποιούν» τα MIDI δεδομένα σε μορφή παρτιτούρας (προσθέτουν και επεξεργάζονται νότες με το ποντίκι, προσθέτουν στίχους στις παρτιτούρες, τις τυπώνουν κ.λ.π.) • Πολλά από αυτά διαθέτουν και υποστήριξη «ταμπλατούρας» (μια εύχρηστη μορφή αναπαράστασης MIDI δεδομένων – ειδικά για κιθαρίστες – οι νότες παρουσιάζονται σαν να βρίσκονται πάνω σε κιθάρα) Είναι προφανές ότι τα προγράμματα αυτά απευθύνονται σε χρήστες οι οποίοι είναι εξοικειωμένοι με τις παρτιτούρες. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι είναι : • Finale. (http://www.codamusic.com/). Είναι το “Industry standard” στην επεξεργασία παρτιτούρας. • Sibelius. (http://www.sibelius.com). Είναι ο ανταγωνιστής του Finale. • Harmony Assistant. (http://www.myriad-online.com/) Χωρίς να διαθέτει τις δυνατότητες του Finale, είναι απλό, εύχρηστο και φιλικό.

4. Audio Editors

Τα προγράμματα αυτά έχουν σαν σκοπό τη δημιουργία και επεξεργασία αρχείων ήχου (audio) μόνο δύο καναλιών (stereo), δηλαδή : • Κάνουν Audio ηχογραφήσεις. Είτε μέσω μικροφώνου, είτε από την είσοδο γραμμής (line-in) της κάρτας ήχου, «γράφουν» τον ήχο σε κάποιο αρχείο στο σκληρό μας δίσκο. • Καταχωρούν, φορτώνουν και παίζουν αρχεία ήχου (Save/Load/Play Audio). • Διορθώνουν δεδομένα ήχου (Audio editing). Για παράδειγμα, μπορούμε να κόψουμε/επικολλήσουμε ήχους, να προσθέσουμε fx, να αλλάξουμε την ταχύτητα παιξίματος, και πολλά πολλά άλλα... Tα προγράμματα αυτά απευθύνονται σε οποιονδήποτε θέλει να ηχογραφήσει / διαχειριστεί ήχο με τον υπολογιστή του. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι είναι : • Audition. (http://www.adobe.com/ ). Πρώην Cool Edit Pro. Είναι το καλύτερο εισαγωγικό πρόγραμμα της κατηγορίας, με πολύ καλό interface χωρίς να στερείται δυνατοτήτων. Συστήνεται ανεπιφύλακτα (και διαθέτει και πολυκάναλη επεξεργασία). • Wavelab. (http://www.steinberg.net/ ). Θεωρείται από τα κορυφαία του είδους, από μια εταιρεία με μεγάλη παράδοση στο χώρο. • Sound Forge. (http://www.sonicfoundry.com/ ). Ένας από τους ανταγωνιστές του Wavelab.

5. Multichannel Audio Editors

Τα προγράμματα αυτά έχουν σαν σκοπό τη μείξη πολλών καναλιών ήχου (όπως ακριβώς και οι κονσόλες) και την προσθήκη fx στις μείξεις αυτές. Δηλαδή : • Κάνουν Audio ηχογραφήσεις. «γράφουν» τον ήχο (από περισσότερες από μια πηγές) σε κάποιο αρχείο στο σκληρό μας δίσκο ενώ παράλληλα αναπαράγουν τα υπόλοιπα αρχεία (κανάλια) της μείξης. • Καταχωρούν, φορτώνουν και παίζουν αρχεία ήχου και μείξεις (Save/Load/Play Audio). • Προσθέτουν fx στα κανάλια. Οι νεώτερες εκδόσεις αυτών των προγραμμάτων υποστηρίζουν και MIDI ηχογραφήσεις / editing. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι είναι : • Samplitude. (http://www.samplitude.com/ ). Πρόγραμμα τεραστίων δυνατοτήτων, διδάσκεται σε σχολές ηχοληπτών, αλλά χρειάζεται πολύ γρήγορο επεξεργαστή/δίσκο για να αποδώσει τα μέγιστα. • Nuendo. (http://www.steinberg.net/en/products/media_production/ ). Επίσης πρόγραμμα τεραστίων δυνατοτήτων, από τη Steinberg. • N-track Studio. (http://www.fasoft.com/ ). Χωρίς να διαθέτει την ισχύ του Samplitude ή του Nuendo, έχει εξελιχθεί σε πολύ αξιόλογη εναλλακτική πρόταση.

6. Sequencers (Επεξεργαστές Ακολουθιών)

Η δύναμη των sequensers βασίζεται στο γεγονός ότι ενσωματώνουν «λίγο απ’ όλα». Ξεκίνησαν σαν MIDI Editors και επεκτάθηκαν στην Audio περιοχή, οπότε μπορούν να κάνουν τα εξής : • Κάνουν MIDI και Audio ηχογραφήσεις, και μπορούν να εξάγουν και MIDI και audio αρχεία. • Κάνουν MIDI και Audio επεξεργασία. • Εκτυπώνουν παρτιτούρες. • Κάνουν πολυκάναλες ηχογραφήσεις, και προσθέτουν εφέ. Βέβαια, υπολείπονται σε δυνατότητες από τα πιο ειδικά παραπάνω προγράμματα, αλλά αποτελούν μια πρώτης τάξεως λύση για το μουσικό ο οποίος εργάζεται σε ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον και καλύπτουν την πλειοψηφία των αναγκών του. Στο χώρο των Sequensers, υπάρχουν τρεις μονομάχοι : • Steinberg Cubase SX. (http://www.steinberg.net/en/products/music_production/cubase_sx_20/index.php?sid=0). • Cakewalk Sonar 3. (<a href="http://www.cakewalk.com/Products/SONAR/default.asp">http://www.cakewalk.com/Products/SONAR/default.asp </a> • Emagic Logic Audio. (http://www.emagic.de/products/ls/platinum/ ). H Emagic δυστυχώς διέκοψε την παραγωγή του Logic Audio για PC (το βγάζει μόνο για MAC).

Ο ανταγωνισμός αυτός έχει επιφέρει τεράστια οφέλη για το χρήστη και έχει ανεβάσει τον πήχη της μουσικής δημιουργίας κυριολεκτικά στα ύψη τα τελευταία χρόνια. Εκτός όμως από τους παραπάνω, αξίζει να ρίξετε μια ματιά και σ’ αυτά : • Pro Tools Free. (http://www.digidesign.com/ptfree/) Από μια μεγάλη εταιρεία του χώρου, ένα μεγάλο πρόγραμμα στην freeware έκδοσή του!! (δυστυχώς δεν υποστηρίζει πολλά plugins) • Massiva. (http://www.webmassiva.com/). Απλός sequenser, ξεκίνησε κι αυτός σαν freeware, και συνεργάζεται πολύ καλά με SoundBlaster και Soundfonts.

7. Soft Samplers

Η φιλοσοφία του Sampling (επεξεργασία δειγμάτων ήχου-δειγματοληψία) έχει ως εξής : • Ηχογραφούμε δείγματα ήχου (π.χ. σκόρπιες νότες από ένα μουσικό όργανο ή οτιδήποτε άλλο). • Δημιουργούμε ομάδες δειγμάτων (Banks) (καλύπτοντας και τις υπόλοιπες νότες) • Μόλις δεχτούμε ένα MIDI σήμα, αναπαράγουμε την αντίστοιχη νότα χρησιμοποιώντας τα δείγματα που έχουμε (και προσθέτοντας fx ή άλλα καλλωπιστικά στοιχεία) Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μπορούμε να αναπαράγουμε όργανα που δεν διαθέτουμε, χρησιμοποιώντας περιορισμένο αριθμό δειγμάτων. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι μπορούμε να ηχογραφήσουμε ένα MIDI κομμάτι, και στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας κάποιον sampler και μια ομάδα δειγμάτων, να κάνουμε την ηχογράφησή μας να ακούγεται σαν πιάνο, ντράμς, μπάσσο ή ότι άλλο όργανο θέλουμε. Έτοιμες ομάδες δειγμάτων υπάρχουν σε αφθονία στο διαδίκτυο (http://www.hammersound.net/) , και η πιο γνωστή ομάδα δειγμάτων είναι τα soundfonts (.sf2) τα οποία χρησιμοποιούν οι κάρτες Sound Blaster και αναπαράγουν τον ήχο τους. Επίσης, λόγω της ευρείας χρήσης των samplers, πολλές εταιρείες έχουν εκδώσει CD ή ακόμη και DVD (!) με έτοιμες ομάδες δειγμάτων. Οι samplers λοιπόν δεν ηχογραφούν (θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί κάποιος Audio Editor γι αυτό), αλλά το μόνο που κάνουν είναι να δημιουργούν ομάδες δειγμάτων και να τις αναπαράγουν μετά από ένα MIDI σήμα. Οι κυριότεροι είναι : • NI Kontakt. (http://www.nativeinstruments.de/index.php?kontakt_us). Πολύ ευέλικτος sampler με πεντακάθαρο ήχο και πάρα πολλές δυνατότητες, συμβατός με sf2. • Tascam Gigastudio. (http://www.nemesysmusic.com/index.php). Θεωρείται από τα κορυφαία του είδους, συμβατός με sf2 και με δικό του φορμά ήχων (.gig) • VSampler. (http://www.vsampler.com/). Ένα από τα πλέον αξιόλογα προγράμματα, οικονομικό και με επίσης πολλές δυνατότητες (επίσης συμβατό με.sf2).

8. Synthesizers (Soft Synths)

Οι εικονικοί συνθετητές είναι μια μεγάλη ομάδα προγραμμάτων τα οποία μιμούνται / προσομοιώνουν στον Υπολογιστή τις λειτουργίες των πραγματικών (Hardware) Synthesizers. Καλύπτουν όλες τις μεθόδους Σύνθεσης (π.χ. FM synthesis, Additive, Substructive, Granular, κ.α.) αλλά και προσομοιώνουν διάσημα αναλογικά Synths (πχ. Hammond B3, Minimoog, Juno, Prophet 5 κ.α.). Τα αποτελέσματά τους είναι από ικανοποιητικά έως άριστα. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι είναι : Α. Προσομοιωτες Αναλογικών Synthesizers : • NI Β4 Organ. (http://www.nativeinstruments.de/index.php?b4_us). Προσομοίωση του διάσημου Οργάνου Hammond B3. • NI FM7 Synth. (http://www.nativeinstruments.de/index.php?fm7_us). Προσομοίωση του θρυλικού DX7 της Yamaha, με πολλές νέες δυνατότητες. • Arturia Moog Modular V. (http://www.arturia.com/en/moogmodular.lasso). Πολύ εντυπωσιακή προσομοίωση του MiniMoog.

Β. Soft Synths με δική τους προσωπικότητα!!  : • NI Reaktor. (http://www.nativeinstruments.de/index.php?reaktor4_us). O «πατέρας» των Soft Synths. Με το πρόγραμμα αυτό μπορεί κανείς να φτιάξει δικά του Synthesizers, effects, Samplers, και γενικά είναι από τα πλέον αξιόλογα μουσικά προϊόντα που υπάρχουν για υπολογιστή. • NI Absynth. (http://www.nativeinstruments.de/index.php?absynth2_us). Άλλο ένα πολύ αξιόλογο Synth από την Native Instruments. • Crusher-X. (http://www.crusher-x.de/). Από τα πρώτα Synths που χρησιμοποιεί Granular Synthesis.

9. Εφέ (audio effects – fx)

Τα προγράμματα αυτά αλλοιώνουν μια ηχογράφηση ή ένα αρχείο ήχου προσθέτοντάς του ένα επιθυμητό χαρακτηριστικό (π.χ. reverb, chorus κ.λ.π.). Από την άποψη της λειτουργίας τους πρέπει να χωριστούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες : • VST effects. Η Steinberg, μαζί με το πιο διάσημο πρόγραμμά της το Cubase, καθιέρωσε ένα ανοιχτό πρωτόκολλο επικοινωνίας μεταξύ εφαρμογών. Δηλαδή το Cubase «δίνει» τον ήχο σε ένα άλλο πρόγραμμα (VST fx) το οποίο αλλοιώνει σε πραγματικό χρόνο τον ήχο, και κατόπιν τον επιστρέφει στο Cubase! Προγράμματα όπως το Cubase ονομάζονται VST-Hosts' ενώ τα plugins τα οποία είναι συμβατά με αυτό το πρωτόκολλο ονομάζονται VST Effects. Το πρωτόκολλο αυτό αν και δεν είναι το παλαιότερο, είναι το πλέον διαδεδομένο πια στα audio fx. ' • DX effects. Ανάλογη φιλοσοφία με τα VST fx. Επίσης ανοιχτό πρωτόκολλο (από τη Microsoft). Το μόνο του μειονέκτημα είναι ότι εισάγει μεγάλη καθυστέρηση στην έξοδο (δεν είναι κατασκευασμένο να δουλεύει σε πραγματικό χρόνο-σε συνδυασμό με τους DX Drivers). Επίσης τα DX-fx αυτά χρειάζονται κάποιο ανάλογο πρόγραμμα DX-Host (π.χ. Sonar, αλλά και Audition και άλλα). Είναι η παλαιότερη μορφή πρωτοκόλλου, επίσης πάρα πολύ διαδεδομένο. • Αυτόνομα προγράμματα Εδώ δεν χρειάζεται κάποιο άλλο Host πρόγραμμα αλλά υπάρχουν σχετικά λίγα αυτόνομα fx.

Από την άποψη του αποτελέσματος (είδος εφέ) υπάρχουν πολλές κατηγορίες. Ενδεικτικά αναφέρω : • Εφέ αλλοίωσης δυναμικών. Εδώ περιλαμβάνονται οι Compressors', Expanders, Gates και Limiters τα οποία έχουν σαν σκοπό τη μείωση ή την αύξηση της δυναμικής περιοχής του ήχου.' • Εφέ παραμόρφωσης. Περιλαμβάνονται κάθε λογής Distortion', Overdrive ή Analog Simulation και σκοπός τους είναι να εισάγουν παραμόρφωση στον ήχο.' • 'Φίλτρα. Περιλαμβάνονται... φίλτρα, Phasers, Wah, Flangers, Chorus κ.α. Επηρεάζουν τις συχνότητες του ήχου είτε προσθέτοντας είτε αλλοιώνοντας τις, με πολλούς τρόπους.' • 'Εφέ αλλοίωσης χρόνου. Εδώ εντάσσονται τα εφέ Delay και Reverb. Εδώ τροποποιείται το σήμα σε σχέση με το χρόνο (εισαγωγή καθυστερήσεων κ.λ.π.)' • 'Άλλα εφέ όπως Vibrato, Tremolo, Echo, Panning, Equalizing και πολλά άλλα.' • 'Πολύ-εφέ τα οποία συνδυάζουν πολλά από τα παραπάνω όπως (για κιθάρα : Amplitube VST, Revalver DX, guitar FX, και άλλα) '

Στις παρακάτω παραπομπές θα βρείτε αρκετά εφέ (και πολλά από αυτά είναι δωρεάν) : http://www.kvr-vst.com/get.php http://www.vstcentral.com/ http://www.thedirectxfiles.com/plugins.htm

Επίσης πολύ αξιόλογα επαγγελματικά εφέ παρέχονται από τις παρακάτω εταιρείες : • Waves. (http://www.waves.com/). • Izotope. (http://www.izotope.com/). • Sonic Timeworks. (http://www.sonictimeworks.com/products.php).

10. Virtual Instruments

Η Steinberg, μετά την επιτυχία των VST fx, επέκτεινε το VST πρωτόκολλο έτσι ώστε να «δίνει» στα περιφερειακά προγράμματα (plugins) όχι 'audio σήμα αλλά MIDI, και να δέχεται σαν αποτέλεσμα Audio. Έτσι δημιουργήθηκε μια μεγάλη κατηγορία προγραμμάτων (όχι αυτόνομων αλλά 'plugins) τα οποία ονομάστηκαν Virtual Instruments (ή VST Instruments VSTi). Τα προγράμματα αυτά έχουν σαν σκοπό τη δημιουργία (και όχι την αλλοίωση) ήχων σύμφωνα με τα MIDI δεδομένα που δέχονται στην είσοδό τους. Κυρίως είναι Synthesizers και Samplers και έχουν γνωρίσει επίσης πολύ ευρεία διάδοση. Στη συνέχεια η Microsoft επέκτεινε ανάλογα το DX πρωτόκολλο, και δημιουργήθηκαν τα DX Instruments (DXi), τα οποία δεν είναι τόσο διαδεδομένα. Μπορείτε να βρείτε παραδείγματα VSTi και DΧi στις παραπάνω παραπομπές.

11. Άλλα προγράμματα μουσικής δημιουργίας

Υπάρχουν μια σειρά από άλλα προγράμματα τα οποία ενσωματώνουν πολλά από τα χαρακτηριστικά των παραπάνω κατηγοριών, ή έχουν μια δική τους φιλοσοφία στη μουσική δημιουργία, και καλό είναι να τα δούμε αυτόνομα. Έχουμε και λέμε : • Buzz Tracker. (http://www.buzzmachines.com/). Ηγέτης μιας κατηγορίας προγραμμάτων (trackers), το Buzz είναι freeware, στηρίζεται σε προγραμματιστές του διαδυκτύου οι οποίοι φτιάχνουν τραγούδια και εφέ, γενικά είναι μια κοινότητα η οποία αξίζει της προσοχής μας. • Fruity Loops. (http://www.fruityloops.com/). Από τα πλέον αξιόλογα προγράμματα μουσικής παραγωγής, συμβατό με τα πάντα, πολύ εύκολο στο σχηματισμό τραγουδιών (κυρίως από αρχάριους χρήστες), με πολύ καλή διαδυκτυακή κοινότητα. Αξίζει να το δοκιμάσετε. • Acid Pro. (http://www.sonicfoundry.com/products/default.asp). Ένα πρόγραμμα το οποίο διαχειρίζεται επαναλαμβανόμενες μουσικές ακολουθίες (loops – loop editor) με επίσης πολύ καλή διαδυκτυακή κοινότητα. • Reason. (http://www.propellerheads.se/). Αυτό το πρόγραμμα συνδυάζει πολύ καλά όλα τα παραπάνω, δηλαδή περιλαμβάνει Sequenser, Samplers, Synthesizers, effects και πολλά άλλα. Με επίσης πολύ καλή διαδυκτυακή κοινότητα, αλλά δεν είναι συμβατό με άλλα προγράμματα του είδους

Σίγουρα η παραπάνω λίστα δεν εξαντλεί τα προγράμματα του μουσικού χώρου, αλλά οφείλουμε να αναφέρουμε και κάποια μικρότερα προγράμματα (τύπου ρουτίνας ή εργαλείου – utility) τα οποία είναι πολύ βοηθητικά στη μουσική δημιουργία. Τα χωρίζουμε επίσης σε κατηγορίες για ευκολότερη κατανόηση. • Προγράμματα κιθάρας. Εδώ υπάρχουν πολλά προγράμματα τα οποία μπορούν να χωριστούν σε : Α. Sequensers ειδικά για κιθάρα (υποστηρίζουν ταμπλατούρες) π.χ. Guitar Pro, Power Tab. Β. Κουρδιστήρια και μετρονόμοι π.χ. Chromatia Tuner, Orange Metronome κ.α. Γ. Αυτόματοι ενορχηστρωτές. Π.χ. Band In A Box, Jammer Pro. Οι οποίοι προσθέτουν και ακόρντα σε μια μελωδία. Δ. Προγράμματα εύρεσης Συγχορδιών/ εκπαιδευτικά. Π.χ. Chord Pro Manager

• Διάφορα Εργαλεία. Έχουμε και λέμε : Α. Μετατροπείς αρχείων. Μετατρέπουν αρχεία δειγμάτων (για Samplers – πχ από sf2 σε gig) με κυριότερο εκπρόσωπο το Awave Studio. B. Μετατροπείς από VST σε DX. Αν και τα περισσότερα προγράμματα πια υποστηρίζουν και τα 2 format, οι μετατροπείς αυτοί έχουν μείνει απ’ το παρελθόν. (π.χ. DirectiXer) Γ. Προγράμματα για DJ . Τώρα μπορείτε κι εσείς να γίνετε ένας Virtual DJ με τον Υπολογιστή σας! (π.χ. PCDJ Red, NI Tractor κ.α.) Δ. Μετατροπείς από WAV σε MIDI. Αν και τα αποτελέσματα τέτοιων μετατροπών δεν είναι πάντα πετυχημένα, υπάρχουν περιπτώσεις που τα προγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμέψουν. (π.χ. digital Ear, Wav2Mid κ.α.) Ε. Compressors/Decompressors. Προγράμματα μετατροπής από WAV σε mp3, Ogg, και ότι άλλο φανταστείτε, προκειμένου να μειωθεί το μέγεθος των ασυμπίεστων αρχείων Wav χωρίς να αλλοιωθεί αισθητά η ποιότητα ήχου. ΣΤ. Virtual MIDI devices/ Keybords. Προγράμματα τα οποία μπορούν να υποκαταστήσουν το MIDI κλαβιέ (για όποιον δεν έχει) με το πληκτρολόγιο. Π.χ. Bome's Mouse Keyboard, σε συνδιασμό με τα Hubi´s Loopback Device ή το MIDI Yoke. (http://www.bome.com/midi/keyboard/) .... Πω πω... και ποιος ξέρει πόσα άλλα έχω ξεχάσει... άντε... καλές μας ηχογραφήσεις / nEwBiE