Ελάσσονες Κλίμακες (Μινόρε)
Πρόκειται για τις κλίμακες που έχουν ένα πιο "δραματικό" και "θλιμμένο" ύφος. Στην κλασσική μουσική τις γνωρίζουμε ως "ελάσσονες", μα στην λαϊκή μουσική τις περισσότερες φορές τις συναντάμε με το όνομα "μινόρε". Οι ελάσσονες κλίμακες διακρίνονται αρχικά στις ελάσσονες με διέσεις και στις ελάσσονες με υφέσεις. Oι ελάσσονες, έχουν τον οπλισμό κάποιας μείζονας γι αυτό και ονομάζονται "σχετικές" μιας μείζονας κλίμακας, καθώς σχετίζονται μεταξύ τους. Για να βρούμε την ελάσσονα κλίμακα μιας μείζονας, αρκεί να κατέβουμε ένα διάστημα τρίτης μικρής (1 τόνος και 1 ημιτόνιο). Έτσι, π.χ: Η σχετική ελάσσονα κλίμακα της ΝΤΟ μείζονα είναι η ΛΑ ελάσσονα, καθώς αν κατέβουμε ένα διάστημα τρίτης μικρής απο τη νότα Ντο, βρίσκουμε την νότα ΛΑ! Η σχετική ελάσσονα της ΝΤΟ μείζονα θα έχει ακριβώς τον ίδιο οπλισμό με αυτήν (στη συγκεκριμένη περίπτωση κανένα σημείο αλλοίωσης) και φυσικά τα χαρακτηριστικά μιας ελάσσονας. (φέρνοντας το κλαβιέ του πιάνο στο μυαλό μας και φυσικά γνωρίζοντας τους τόνους και τα ημιτόνια,είναι ευκολότερο να βρούμε την "τρίτη μικρή")
Μα ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Για να τα δούμε πρέπει πρώτα να αναφέρουμε μια δεύτερη διάκριση που συναντάται στις ελάσσονες κλίμακες. Χωρίζονται λοιπόν σε δύο κατηγορίες, στις αρμονικές και τις μελωδικές. Πιο συχνά συναντάμε τις αρμονικές. Τα χαρακτηριστικά τους είναι:
- Αρμονικές Ελάσσονες
Εκτός από τον βασικό οπλισμό υφίστανται και αύξηση ενός ημιτονίου (#) στον προσαγωγέα τους (ο προσαγωγέας είναι η VII νότα μιας κλίμακας, πιο απλά η προτελευταία νότα της κλίμακας). Η αλλοίωση αυτή έχει μόνιμη ισχύ και στην ανάβαση και στην κατάβαση.
(Τα παραπάνω συμβαίνουν πάντα ανεξάρτητα από το βασικό οπλισμό ο οποίος παραμένει ίδιος και ανεπηρέαστος)
Ας δούμε τις αρμονικές ελάσσονες κλίμακες με διέσεις:
Όνομα κλίμακας Οπλισμός Προσαγωγέας: Σχετική Μείζονα:
- ΛΑ ελάσσονα 0 σολ (#) Ντο+
- ΜΙ ελάσσονα 1 (φα#) ρε (#) Σολ+
- ΣΙ ελάσσονα 2 (φα#,ντο#) λα (#) Ρε+
- ΦΑ# ελάσσονα 3 (φα#,ντο#,σολ#) μι (#) Λα+
- ΝΤΟ# ελάσσονα 4 (φα#,ντο#,σολ#,ρε#) σι (#) Μι+
- ΣΟΛ# ελάσσονα 5 (φα#,ντο#,σολ#,ρε#,λα#) φα (x διπλή δίεση) Σι+
- ΡΕ# ελάσσονα 6 (φα#,ντο#,σολ#,ρε#,λα#,μι#) ντο (x διπλή δίεση) Φα#+
- ΛΑ# ελάσσονα 7 (φα#,ντο#,σολ#,ρε#,λα#,μι#,σι#) σολ (x διπλή δίεση) Ντο#+
Και οι ελάσσονες κλίμακες με υφέσεις:
Όνομα κλίμακας: Οπλισμός: Προσαγωγέας: Σχετική Μείζονα:
- ΡΕ ελάσσονα 1 (σιb) ντο (#) Φα+
- ΣΟΛ ελάσσονα 2 (σιb,μιb) φα (#) Σιb+
- ΝΤΟ ελάσσονα 3 (σιb,μιb,λαb) σι (#) Mιb+
- ΦΑ ελάσσονα 4 (σιb,μιb,λαb,ρεb) μι (#) Λαb+
- ΣΙb ελάσσονα 5 (σιb,μιb,λαb,ρεb,σολb) λα (#) Ρεb+
- ΜΙb ελάσσονα 6 (σιb,μιb,λαb,ρεb,σολb,ντοb) ρε (#) Σολb+
- ΛΑb ελάσσονα 7 (σιb,μιb,λαb,ρεb,σολb,ντοb,φαb) σολ (#) Ντοb+
Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν την πορεία μερικών από τις παραπάνω κλίμακες τόσο στην ανάβαση όσο και στην ανάβασή τους: ΛΑ- λα,σι,ντο,ρε,μι,φα,σολ#,λα,σολ#,φα,μι,ρε,ντο,σι,λα Έχει μηδενικό οπλισμό καθώς είναι σχετική της Ντο+ η οποία έχει επίσης μηδενικό οπλισμό, και το χαρακτηριστικό της είναι ο αυξημένος προσαγωγέας, το σολ, κατά ένα ημιτόνιο.
ΜΙ- μι,φα#,σολ,λα,σι,ντο,ρε#,μι,ρε#,ντο,σι,λα,σολ,φα#,μι Όπως φαίνεται παραπάνω έχει μία δίεση στο βασικό οπλισμό της, ως σχετική της Σολ+ και δίεση στον προσαγωγέα (Ρε) της.
Το ίδιο συμβαίνει και σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις!
- Μελωδικές Ελάσσονες
Οι ελάσσονες αυτές είναι πιο εξεζητημένες ως προς τον ήχο τους γι αυτό και δε χρησιμοποιούνται πολύ συχνά. Το δικό τους χαρακτηριστικό είναι πως εκτός από τον οπλισμό, υφίστανται αύξηση ενός ημιτονίου (#) στην επιδεσπόζουσα και τον προσαγωγέα (πρόκειται για την VI και VII νότα μιας κλίμακας). Ωστόσο, σε αντίθεση με τις αρμονικές η αύξηση αυτή ισχύει μόνο στην ανάβαση και στην κατάβαση αναιρείται!
Έτσι, για παράδειγμα η πορεία τους θα έχει ως εξής:
ΛΑ-
λα,σι,ντο,ρε,μι,φα#,σολ#,λα,σολ,φα,μι,ρε,ντο,σι,λα
Με τον βασικό οπλισμό (στη συγκεκριμένη περίπτωση μηδενικό) και αύξηση ενός ημιτονίου στην 6η και 7η νότα στην ανάβαση και αναίρεση της αύξησης στην κατάβαση!
ΜΙ-
μι,φα#,σολ,λα,σι,ντο#,ρε#,μι,ρε,ντο,σι,λα,σολ,φα#,μι
Και ακολουθώντας το παραπάνω πρότυπο αυτό συμβαίνει και με όλες τις υπόλοιπες κλίμακες.
