Περί μουσικού και ακροατή
Άρης Graveheart Μανουράς
Music is my business and business is good... (Dave Mustaine-Megadeth)
Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο υπό τους ήχους του Textures των Prog-jazz-whatever-deathsters CYNIC απ' τη Florida. Είναι από τον ένα και μοναδικό δίσκο τους, το Focus. Το συγκρότημα δυστυχώς διάλυσε μετά τον καταστροφικό τυφώνα στην Tampa του 1994 που κατέστρεψε ολοσχερώς το studio που πρόβαραν και ηχογραφούσανε. Δυστυχώς... Αν υπήρχε ακόμη η παρέα του Masvidal κάτι εμποράκοι σαν τους Dream Theater θα βαρούσαν κάμψεις σήμερα. Πάλι καλά που ξαναφτιαχτήκαν οι Watchtower...
Ανοίγει η αδερφή μου την τηλεόραση. Παίζει σε γνωστό κανάλι (και ποιο κανάλι δεν είναι γνωστό σήμερα...) το βιντεοκλίπ της Κοκκίνου για το τραγούδι(; ) "Sex". Ξέρω ότι είναι απ' τις γνωστές φορές που ο οργανισμός μου αντιδρά τόσο έντονα στις τόσο έντονες διαφόρες αισθητικής, κουλτούρας, δυναμικής, μουσικής αντίληψης κτλ μεταξύ ενός μνημείου του παγκόσμιου τεχνικού και λυρικού στερεώματος όπως το "Textures" και της "ευφυίας" μιας τσιχλόφουσκας όπως το μπουζουκοσουξέ "Sex" της "κυρίας" Κοκκίνου που μου 'ρχεται να εκτοξεύσω το μισό μπουκάλι ουίσκι που έκανα "ανάληψη" χθες με το παρεϊ κατευθείαν στην τηλεόραση και στα μούτρα της Έλλης (πώς λέμε "Με τα μάτια της Έλλης"...) την ώρα που ο κάμεραμαν τραβάει en face. Αν φας λέει...
Στο θέμα μας τώρα. Για να μου δίνει ο οργανισμός μου τέτοιες εντολές πάει να πει ότι ακόμα είναι ρυθμισμένος, καλιμπραρισμένος, ζυγοσταθμισμένος κι ευθυγραμμισμένος να αποβάλει οτιδήποτε θέλει να κάνει το IQ και EQ του πάνε περίπατο στον χλοοτάπητα της ευκολίας και της χυδαιότητας με την οποία "πρέπει" να γίνονται όλα σήμερα. Όχι ρε φίλε. Δε θα πεθάνουμε ποτέ κουφάλα ψυχοθάφτη. Control & resistance που ουρλιάζει κι ο Alan Techio.
Ποιοι "πεθαίνουν" όμως και γιατί;
Απ' όσο έχω μελετήσει τον εαυτό μου, βιβλία, συζητώντας, παρατηρώντας και με κριτική και αμφισβήτηση έχω καταλήξει στην ιδέα ότι η μουσική παιδεία ενός ανθρώπου είναι κι αυτή αποτέλεσμα της γενικότερης παιδείας του, η οποία και θα δώσει εντολή στον εγκέφαλό του να δεχτεί μια μουσική η όχι. Ο παράγοντας είναι καθαρά εγκεφαλικός και όσο πιο ηλίθιος είναι και θέλει να είναι ένας άνθρωπος παρόμοια μουσική θα επιλέξει.
Απ' όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, τον βρίσκω να παρατηρεί τους άλλους γύρω του προσπαθώντας να μπει στο μυαλό τους και την καρδιά τους. Ίσως από φόβο, ίσως από αγάπη. Στην καρδιά βέβαια μπαίνεις πιο δύσκολα απ' ότι στο μυαλό καθώς το μυαλό είναι απείρως ποιο απλό με τις δισεκατομμύρια συνάψεις του απ' την καρδιά που απαντάει μόνο σε μια λέξη με πέντε γράμματα που ο καθένας τη γράφει με διαφορετική γραμματοσειρά...
Απ' όσο θυμάμαι τον εαυτό μου συνηθίζω να καταγράφω στο μυαλό μου τις συνήθειες κάθε ανθρώπου που γνώριζα και να τις συγκρίνω με τις δικές μου. Έβλεπα λοιπόν ότι άτομα με τις ίδιες αντιλήψεις, παρόμοια λογική και ψυχική παιδεία με μένα είχαν παρόμοια μουσικά κριτήρια. Επίσης παρατηρούσα ότι άτομα με βίαια αντανακλαστικά, απροθυμία μάθησης και ψυχαγώγησης, γενικώς οι νταήδες και φασαριόζοι είχαν τελείως διαφορετικά μουσικά γούστα. Επίσης οι "λίγο απ' όλα", ενδιάμεσοι των δύο προηγούμενων κατηγοριών ήταν λίγο απ'όλα και στη μουσική τους.
Πάντα λοιπόν αναρωτιόμουν αν συνδέεται η πνευματική εξέλιξη με τις μουσικές επιλογές του καθενός. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται αυταπόδεικτο αλλά επειδή νομίζω μόνο τα αισθήματα είναι αυταπόδεικτα καθώς δεν μπορείς να τα (περι)ορίσεις με λέξεις προσπάθησα να κάνω την έρευνά μου. Σ' αυτό βοήθησε το ότι μεγαλώνοντας ασχολήθηκα με την Τέχνη της Μουσικής και ουκ ολίγα μουσικά είδη.
Στην δεκάχρονη αυτήν περιπλάνηση παίζοντας και παρατηρώντας τον εαυτό μου έμαθα ότι η μουσική έχει διαβαθμίσεις όσον αφορά στην δυσκολία της. Υπάρχει η εύκολη, η πιο δύσκολη, η ακόμα πιο δύσκολη και η "άπαιχτη" με όλες τις ενδιάμεσες βαθμίδες. Για να μην μειώσω κανένα μουσικό είδος δεν θ' αναφερθώ σε κανένα περιοριστικά καθώς όλα έχουν τις εξαιρέσεις, τα διαμάντια και τις... πατάτες τους. Θα ασχοληθώ όμως με τις... πατάτες τους! Θέλω να κάνω ξεκάθαρο ότι ο τρόπος που αντιδράμε στη μουσική έχει να κάνει καθαρά με τον εγκέφαλό μας και την καρδιά μας. Επειδή επαναλαμβάνω την καρδιά Άλλος μπορεί να την ερευνήσει ας ασχοληθούμε με το νοητικό κομμάτι της υπόθεσης.
Η μουσική έχει δύο άξονες. Τον χωροχρόνο της. Ο χώρος της είναι οι νότες της και ο χρόνος της ο ρυθμός της. Ο χώρος της χωρίζεται στους δύο άξονες χ και ψ όπου χ (οριζόντιος) είναι η μελωδία και ψ η αρμονία (κάθετος)-θα το δείτε και στην παρτιτούρα. Ο χρόνος της έχει μόνο έναν άξονα ω, γραμμικό που πηγαίνει απ' το παρόν στο μέλλον κατά τη διάρκεια κομματιού. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η μουσική είναι κι αυτή... τρισδιάστατη (όχι με τη... surround έννοια: )) όπως κι ο κόσμος μας. Οι άξονες χ και ψ στηρίζονται στις ίδιες αρχές. Όταν μιλάμε για μελωδία μιλάμε για μια αλληλουχία από νότες και όταν μιλάμε για αρμονία μιλάμε για νότες που παίζονται συγχρόνως, γι' αυτό και στην παρτιτούρα θα τις δούμε κάθετα τη μια κάτω απ την άλλη. Ο τρόπος που φτιάχνεται μια μελωδία και μια αρμονία στηρίζεται σε κάποιους κανόνες (απλούς ή περίπλοκους δεν έχει σημασία). Οι κανόνες αυτοί ορίζονται από την επονομαζόμενη μουσική κλίμακα. Φανταστείτε κάτι σαν μια σκάλα με 12 σκαλοπάτια (νότες) όπου κάποια είναι σπασμένα ("φάλτσες" νότες) και κάποια σταθερά ("επιτρεπόμενες" νότες. Συνήθως τα "σπασμένα" είναι 5 και τα σταθερά 7. Έτσι μπορώ να επιλέξω ποιά απ' αυτά τα 7 και τα οκταβικά τους (ίδιες νότες αλλά ποιό "ψηλές" ή "χαμηλές"- φανταστείτε κάτι σαν την ίδια μελωδία να την τραγουδάν άτομα διαφορετικού φύλου) θα χρησιμοποιήσω για να έχω ένα όμορφο κατά την κρίση μου αποτέλεσμα. Ο τρόπος που δημιουργείται μια κλίμακα έχει να κάνει με απλά μαθηματικά και κυματική φυσική (διακρότημα, συμβολή κυμάτων, συχνότητες, το μονόχορδο του Πυθαγόρα κ. α.) και ουσιαστικά έχει σκοπό να ορίσει το πόση απόσταση (πόσα σκαλιά ας πούμε)πρέπει να έχουν μεταξύ τους οι νότες που μπορώ να χρησιμοποιήσω. Παράδειγμα κλίμακας είναι το κλασικό Ντο Ρε Μι Φα Σολ Λα Σι όπου οι αποστάσεις είναι: ξεκινώντας απ' το Ντο 2-2-1-2-2-1. Όσον αφορά στην αρμονία δηλαδή στη δημιουργία συγχορδιών (τα έχετε ακούσει και σαν ακόρντα) και διφωνιών (τα έχετε ακούσει στη... Μαιρή Λίντα με τον Χιώτη όσον αφορά στο τραγούδι) η απλή εναρμόνιση ακολουθεί τον κανόνα 1η-3η-5η και τους συνδυασμούς τους ανά δυάδες όπου οι αριθμοί δηλώνουν την θέση της νότας στην κλίμακα (σκάλα). Όσον αφορά στον ρυθμό τα πράγματα είναι λίγο πιο απλά. Είναι τα γνωστά σας έξι όγδοα και οχτώ δέκατα έκτα που ακούτε από φίλους σας μουσικούς και αναρωτιέστε αν είναι κιθαρίστες ή μαθηματικοί. Μην παραξενεύεστε. Είναι απλά ένας αριθμητής κι ένας παρονομαστής που μας λέει, π. χ. στο 4/8, ότι σε 8 δευτερόλεπτα εμείς θα παίξουμε πάνω σε 4 απ' αυτά, για παράδειγμα θα χτυπήσουμε πάνω στο 3ο, το 5ο, το 7ο και το 8ο τις χορδές της κιθάρας μας ή τα πλήκτρα του πιάνου. Αυτό εντελώς μεταφορικά και σχηματικά γιατί ρυθμός είναι κάτι πολύ πιο πάνω απ' αυτό και σίγουρα πιο άγιο.
Τελειώνοντας μ' αυτά τα αριθμητικά μπερδέματα ήθελα απλά να σας εξηγήσω ότι η μουσική έχει ένα νοητικό και αισθητικό αποτέλεσμα το οποίο πάντα εξαρτάται από απλές (ή περίπλοκες) μαθηματικές διεργασίες που κάνει ο εγκέφαλος για να δημιουργήσει μουσική (σύνθεση) και για να ερμηνεύσει (ακρόαση).
Όταν λοιπόν κάποιος ακούει μουσική, ακόμα και την πιο παθητική ακρόαση να κάνει (σιδερώνω και ακούω...) το μυαλό του δεν παύει να επεξεργάζεται αυτό που ακούει όπως και οποιοδήποτε ερέθισμα δέχεται με την κάθε μια απ' τις αισθήσεις του. Έτσι λοιπόν επεξεργάζεται τα δύο στοιχεία της μουσικής χώρο και χρόνο. Απ' αυτά λοιπον τα τρια στοιχεία που απαρτίζουν τον χωροχρόνο, ρυθμό, μελωδία, αρμονία το πρώτο, ο ρυθμός είναι ο πιο εύκολος στην ερμηνεία του και όσο πιο απλός είναι ο ρυθμός τόσο πιο εύκολα τον αφομοιώνει ο εγκέφαλος. ο ρυθμός είναι ένα στοιχείο το οποίο ο εγκέφαλος το επεξεργάζεται με το πιο αρχέγονο τομέα του. Είναι το κέντρο του το οποίο ευθύνεται και για τις όποιες παρορμήσεις, βίαια ένστικτα κτλ. Αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους. Πρώτον διότι στη φυλετική μνήμη και σ' αυτό το κέντρο του εγκεφάλου έχει παραμείνει η πληροφορία ότι πρώτα υπήρχε ο ρυθμός και μετά άρχισαν να οργανώνονται οι μελωδίες απ' αρχής του κόσμου. Σ' όλους τους λαούς τα πρώτα όργανα ήτανε κρουστά και συνήθως χρησιμοποιούνταν για την επικοινωνία απομακρυσμένων σημείων. κάτι σαν τα σήματα καπνού. Δεύτερον, συνήθως στα περισσότερα τραγούδια το ρυθμικό μοτίβο επαναλαμβάνεται άρα ο εγκέφαλος το συνηθίζει και πλέον δεν του δίνει σημασία. Απλά κρατάει ασυνείδητα με το πόδι, συνήθως το ρυθμό κι ας μην έχει ξανακούσει το κομμάτι αφήνοντας στο σώμα να τον ειδοποιεί για την πορεία του κομματιού. και τρίτον ο ρυθμός στα κρουστά αποτελείται από κρότους οι οποίοι έχουν συνήθως μικρό μήκος κύματος και συχνότητα άρα λιγότερη πληροφορία για να επεξεργαστεί...
... Ο εγκεφαλικός φλοιός ο οποίος έχει αναλάβει σαν πιο περίπλοκο και πιο ανεπτυγμένο μέρος του εγκεφάλου να επεξεργάζεται τις πιο λεπτεπίλεπτες αριθμητικά διεργασίες όπως είναι η αποκρυπτογράφηση μήκους κυμάτων, συχνοτήτων, χροιάς (αρμονικών) και όλων των παραμέτρων που έχει η πληροφορία μιας νότας.
Όταν μιλάμε λοιπόν για μουσική ακρόαση μιλάμε για τον συνασπισμό των δύο αυτών τομέων του ανθρώπινου εγκεφάλου ούτως ώστε να ερμηνεύσουν αυτό που ακούνε. Σαν συμπέρασμα λοιπόν βγαίνει ότι ανάλογα με το πόσο αναπτυγμένα είναι αυτά τα δύο κέντρα και κυρίως ο εγκεφαλικός φλοιός ανάλογη θα είναι και η μουσική προτίμηση καθώς ο εγκέφαλος συνηθίζει να απορρίπτει ότι δεν έχει Μάθει Να Θέλει Να Ερμηνεύει.
Εκεί λοιπόν υπεισέρχεται ο ρόλος της παιδείας σαν αποτέλεσμα της εκπαίδευσης. Προσωπική μου άποψη είναι πως το χωνευτήρι των ψυχών που έχουν ονομάσει ζωή και το χωνευτήρι των μυαλών που έχουν ονομάσει εκπαίδευση με τους κρατούντες κανόνες, προκαταλήψεις και μεθόδους προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν τον άνθρωπο απ' την αρχή ακόμα της ζωής του από την εκγύμναση του εγκεφάλου του, άποψη η οποία χωράει μεγάλη συζήτηση καθώς επεκτείνεται σε όλες τις βαθμίδες του κοινωνικού γίγνεσθαι με σκοπό απλά την χειραγώγηση ενός τσούρμου ηλιθίων με κάθε βελούδινο μέσο (μόδα, άρτος και θεάματα) ή τρομοκρατικά όπως ο εκφοβισμός, η αστυνομοκρατία κ. α. με απώτερο στόχο την τελική νίκη του Κακού απέναντι στο Καλό.
Πέρα από τις όποιες απαισιόδοξες παρατηρήσεις, επιστρέφουμε στην σχέση εγκεφαλικής ανάπτυξης και μουσικής επιλογής. Η εγκεφαλική ανάπτυξη είναι σίγουρα αποτέλεσμα παιδείας. Η παραδοχή είναι κοινή ότι η παιδεία είναι αναποτελεσματική και ελλειπής με αποτέλεσμα την έκφραση βιας και χυδαιότητας σαν έκφανση της απουσίας οικογενειακής και εκπαιδευτικής στοργής. Ο άνθρωπος έχει μάθει να απαιχθάνεται πλέον οτιδήποτε του κουράζει το μυαλό διότι είτε η οικογένειά του είτε το σχολείο δεν τον έκαναν ν' αγαπήσει τον όμορφο και συνάμα δύσκολο δρόμο της σκέψης. Δεν τον έκαναν να θέλει να "πονέσει" τον εγκεφαλικό φλοιό του μαθαίνοντας, αντίθετα άφησαν σε πιο υποανάπτυκτα ένστικτα όπως αυτά που βρίσκονται στο κέντρο που ελέγχει συν τοις άλλοις και τα μουσικά ρυθμικά μοτίβα να βγουν στην επιφάνεια επιστρέφοντας την ύπαρξη τους σε ζωώδη κατάσταση με όλες τις βίαιες άμυνες και επιθέσεις του. Είναι σαν μια αιώνια κόντρα μεταξύ του κανιβαλιστικού εγκεφαλικού κέντρου με τον λόγιο φλοιό και την φαιά ουσία.
Έχετε παρατηρήσει ότι και ο πιο μουσικά απαίδευτος άνθρωπος, ο πιο απροκάλυπτα βίαιος και η πιο χυδαία στρίπερ μπορούν εύκολα να χτυπήσουν παλαμάκια ακούγοντας ένα σχετικά απλό ρυθμικά κομμάτι και να σιγοτραγουδήσουν μια μελωδία με λίγες νότες (πάρτε για παράδειγμα κάποια κομμάτια της ποπ, τελευταίας δεκαετίας και... διαλογής); Στους ίδιους άνθρωπους αν βάλεις ν' ακούσουν Frank Zappa, Rush, ή Ντεμπισύ με τους κατά ρυπάς εναλλασόμενους και περίπλοκους ρυθμούς, τις απ' το πουθενά απότομες παύσεις, τις ανώτερες μαθηματικά μελωδίες και τις ακόμα πιο δύσβατες αρμονίες θα παρατηρήσεις από εκφράσεις σαστισμού και δυσαρέσκειας μέχρι και... βίαιες λεκτικές και σωματικές τάσεις καταστροφής του CD και του ηχητικού συστήματος για τον "θόρυβο" που βγάζει.
Βασισμένοι στα ως άνω η εξήγηση της συμπεριφοράς αυτής απλουστεύεται. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν μάθει να παιδεύουν το μυαλό τους Χρησιμοποιούν τα κέντρα εκείνα τα σχετιζόμενα με την ευφυΐα (ανώτερος φλοιός) είτε ελάχιστα για απλές μαθηματικές πράξεις που ίσως χρειάζονται στην καθημερινότητα ή για την επίτευξη χειρισμών που ίσως να χρειάζονται στη δουλειά τους είτε καθόλου και γενικότερα προτιμούν να δρουν ενστικτωδώς χρησιμοποιώντας στο "ρελαντί" τον κτηνώδη κεντρικό τομέα του εγκεφάλου τους ο οποίος αναγνωρίζει και επεξεργάζεται ρυθμούς και ειδικότερα τα πιο απλά και επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Γιατί νομίζετε ότι η rave μουσική είναι τόσο δημοφιλής... Χρησιμοποιεί τεχνικές σύνθεσης και ηχογράφησης τέτοιες ούτως ώστε να μην κουράζει πολύ τον ανώτερο φλοιό περιέχοντας απλές μελωδίες και ενορχηστρώσεις όπως και ρυθμούς ριζικά απλούς κι επαναλαμβανόμενους, παύσεις σε καίρια σημεία και φυσικά ταχύτητες οι οποίες φέρνουν το αίσθημα της έντασης με την αγωνιώδη έκφανση της, αίσθημα το οποίο κυριαρχεί το target group τους, τους νέους δηλαδή.
Πολλά είδη μουσικής λειτουργούν μ' αυτόν τον τρόπο καθώς τα κέρδη αυτών που διακινούν την μουσική (δισκογραφικές εταιρίες) καθώς κι αυτών που την δημιουργούν (συνθετών, στιχουργών, μουσικών, ενορχηστρωτών, παραγωγών) θα αυξηθούν όταν θα το αγοράσει ο πολύς κόσμος ο οποίος δεν έχει και ίσως δεν θέλει να έχει παιδεία. Οπότε προσφέρουν ένα προϊόν "fast food", fast σε έμπνευση, fast σε χρόνο διεκπαιρέωσης της ηχογράφησης fast σε διαφήμιση, fast σε διανομή, με περιτίλυγμα "χρυσό", βελούδινος ψηφιακός (δυστυχώς πλέον) ήχος, καλοεκτυπωμένο booklet με τις ανάλογες sexy (wannabe...) φωτογραφίες και το ελλειπές πληροφοριακό περιεχόμενο, πολλές φορές χωρίς στίχους και σε CD πλέον καθώς το βινύλιο με το ζεστό του και καθαρά αναλογικό ήχο δεν ταιριάζει στις επιταγές τις μόδας, της "αισθητικής" και της τεχνολογίας, ούτε στην, υποτίθεται, μινιμαλιστική, σε διαστάσεις προϊόντων, εποχή που ζούμε.
Μέχρι τώρα αναφερθήκαμε στην παιδεία και στην σχέση εγκεφαλικής λειτουργίας και μουσικής προτίμησης-ακρόασης. Σημαντικό ρόλο όμως παίζει και το πως αυτή η εγκεφαλική λειτουργία έχει παιδευτεί, με την εκπαιδευτική έννοια του όρου, όσον αφορά, ειδικότερα, στην τέχνη της μουσικής. Δυστυχώς δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω πολλά για την διδασκαλία της Μουσικής στα εκπαιδευτικά ιδρύματα ξένων χωρών γνωρίζω όμως την κατάσταση στην... Ψαροκώσταινα καθώς σαν μαθητής κι εγώ πέρασα απ' τα θρανία του δημοτικού, του γυμνασίου και του Λυκείου. Για το ελληνικό δημοτικό δεν αξίζει να αναφερθώ καθώς η melodica και το μεταλλόφωνο που μας δίνουν στο προνήπιο (! ), αν θυμάμαι καλά και κυρίως ο τρόπος που το διδάσκουν δεν έχουν καμία σχέση με εμφύσηση μουσικών γνώσεων παρά με τη δικαιολόγηση του μισθού ενός άμοιρου εκπαιδευτικού του οποίου έδωσαν διαταγή να διδάσκει αυτά τα δύο όργανα στα πλαίσια της πρόχειρης σταχυοθέτησης από πλευράς του εκάστοτε υπουργείου Παιδείας της απαραίτητης διδακτέας ύλης. Τελικά αναφέρθηκα (στο δημοτικό) αλλά άξιζε γιατί πρέπει να καταδειχτεί ότι απ' το δημοτικό ακόμα αντιμετωπίζουν την tabula rasa των γνώσεων ενός παιδιού με τον χείριστο τρόπο.
Στο γυμνάσιο όμως τέτοια λάθη δεν συγχωρούνται. Θυμάμαι ότι στις δύο τάξεις που είχαμε το μάθημα της Μουσικής (δευτέρα και τρίτη) η αξιόλογότατη (σαν άνθρωπος και σαν εκπαιδευτικός) καθηγήτριά κυρία Μ. προσπαθούσε από ένα ομολογουμένως καλογραμμένο κι ενδιαφέρον βιβλίο Μουσικής να διδάξει σε παιδιά που δεν μάθανε ποτέ μουσική σε ένα δημοτικό το οποίο δεν έκανε ποτέ σωστά τη δουλειά του και δεν άξιζε να αναφερθεί... Η εν λόγω κυρία προσπαθούσε ακόμα και πιάνο να μας μάθει σ' ένα σχολείο που ποτέ δεν έδωσε την άδεια να υπάρχει πιάνο στο σχολείο λες και τη μουσική την μαθαίνεις μόνο θεωρητικά και όχι στην πράξη οπότε με την κιθαρούλα της ήθελε να μας μάθει λίγες νότες και σκοπούς δίνοντάς την σε όλους από λίγο για να δούμε πόσο μαγικό πράγμα ήταν. Το μόνο που κατάφερε να μας κάνει να θυμόμαστε (όχι η κυρία Μ. αλλά το γυμνάσιο) είναι ότι οι νότες είναι το Ντο Ρε Μι Φα Σολ Λα Σι το οποίο το ξέραμε απ' το δημοτικό... Ίσως είναι και το μόνο πράγμα που σε πολλούς έμαθε το γυμνάσιο...
Στο Λύκειο απ' όσο θυμάμαι δεν είχαμε μάθημα Μουσικής. Είχαμε Ιστορία στην οποία μαθαίναμε αυτά που ήθελαν κάποιοι να ξέρουμε για την Ελλάδα και άλλες ενδιαφέρουσες χώρες, Μαθηματικά στα οποία μάθαμε πως να κλέβουμε με το νόμο αυτούς που δεν μάθανε ποτέ να μετράνε, Φυσική η οποία μας έμαθε ότι ένα κιλό νερό είναι ένα λίτρο νερό, Θρησκευτικά όπου μάθαμε ότι Ένας είναι ο Θεός και ο σωστός είναι ο δικός μας, Οικιακή οικονομία όπου μάθαμε... δεν θυμάμαι αλλά κάτι πρέπει να μάθαμε και Σ. Ε. Π. ένα μάθημα του ο οποίου το όνομα είχε μια μικρή αλλαγή κάθε φορά που το λέγαμε βγάζοντας ένα Π και βάζοντας ένα Ξ και στο οποίο μάθαμε πως να μην βρούμε δουλειά όταν μεγαλώσουμε. Μουσική όμως δεν μάθαμε. Κάτι έστω παραπάνω, όπως το ότι οι νότες είναι 12 όπως οι μήνες του χρόνου, ότι υπάρχουν πέντε νότες που για κάποιο λόγο δεν βαπτίστηκαν ποτέ και χρησιμοποιούν δανεικά ονόματα με αντίτιμο τη δίεση και την ύφεση. Ότι η κιθάρα έχει έξι χορδές και κάμποσα σιδεράκια που πρέπει να πατάμε λίγο πριν απ' αυτά και συγχρόνως να χτυπάμε την χορδή στην οποία βρισκόμαστε για να ακούσουμε τη νότα, ότι τα ντραμς αποτελούνται από την μπότα η οποία μπορεί να είναι διπλή, το χάι-χατ, το ταμπούρο και άλλα ενδιαφέροντα καλούδια.
Η μουσική αλλά και γενικότερη παιδεία του καθενός ήταν κάποτε ευθύνη της οικογένειάς του, έπειτα και συγχρόνως του σχολείου του και πλέον αυστηρά δική του. Υπάρχει όμως δυνατότητα επιλογής. Η μάλλον υπάρχει θέληση;
Υπάρχει μια γενικότερη μεθόδευση από αυτά τα 5 (ο αριθμός είναι ενδεικτικός) κεφάλια που θέλουν (με ποιό δικαίωμα; ) να ορίζουν τις τύχες μας να μας έχουν στην υποταγή χρησιμοποιώντας κάθε αθέμιτο μέσο. Ένα απ' αυτά είναι η νοητική μας ακαμψία. Συμφέρει και τις δύο πλευρές. Η μια κυριαρχεί και γελάει χαιρέκακα και η άλλη κοιμάται τον ύπνο του δικαίου(; ) ζώντας μέσα σε μια διανοητική, συναισθηματική και κοινωνική ασάφεια και αφήνοντας τον φόβο να δικαιολογεί κάθε χυδαία και βίαιη πράξη της εναντίον αυτών που θα 'πρεπε να ενωθεί μαζί τους για να κάψουν τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας που ονομάζεται Κοινωνική Μηχανική, Τεχνοκρατισμός και Εκφοβισμός. Αυτή η μεθόδευση έχει περάσει και στην Τέχνη. Και φυσικά στη Μουσική. Στρατευμένη τέχνη. Η σημερινή εποχή δεν έχει τίποτα άλλο να προσφέρει στις αχόρταγες αισθήσεις των ηλιθίων που έχει η ίδια δημιουργήσει από χυδαιότητα, βία κ' ευκολία. Και φυσικά έχει επιστρατεύσει για την διάδοση των αξιών αυτών όλες τις δυνάμεις της στα πρόσωπα μουσικών, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών παραγωγών, "καλλιτεχνών", συγκροτημάτων, γραφιστών και φωτογράφων, στυλιστών, κομμωτών, ενδυματολόγων, εκδοτικών οργανισμών, δημοσιογράφων, κριτικών και γενικά οποιονδήποτε θέλει να σπρώξει την άμαξα.
Ανοίγεις το βιβλιαράκι του CD και αντικρίζεις την τάδε αρτίστα σε όλες τις πιθανές σεξουαλικής υπόνοιας (λέτε να φταίει το βρώμικο μυαλό μου που τις εκλαμβάνει έτσι η μήπως κάποιος θέλει να σκέφτομαι μόνο με τον Willy μου; ...) στάσεις, ντυμένη βέβαια (ελαφρώς όμως) γιατί υπάρχει (για πόσο ακόμα; ) η λογοκρισία. Ακούς τη μουσική και σκέφτεσαι ότι αυτήν την επίτηδες χαζή μελωδία θα την είχες εμπνευστεί την ώρα που ξυριζόσουν, προσέχεις το στίχο και ξέρεις ότι θα ακούσεις το ρεφραίν 30 φορές μέσα σε 3 λεπτά (radio friendly διάρκεια κομματιού) και θα 'χεις μάθει όλους τους στίχους απ' έξω με την δεύτερη ακρόαση (αν αντέξεις). Επίσης ξέρεις ότι έχει άλλα 15 (τι σου είναι η έμπνευση ρε παιδί μου...) παρόμοια κομμάτια το CD ούτως ώστε να χαρείς ένα παραπάνω που έκανες την αγορά της ζωής σου ψωνίζοντας το αντιγραμμένο απ' τον έγχρωμο συνάνθρωπό (για σένα μαυρίκουλας) με 5 ευρώ εκεί που το αυθεντικό κάνει 20 (καλά τους έκανες, καλά σου κάνουνε...). Σκέφτεσαι για μια στιγμή "ρε μήπως είμαι ηλίθιος; ". Κάποιος βλάκας χθες που προσπαθούσε να με πείσει για την αξία της Μουσικής σαν φορέα-πως το 'πε; παιδείας; και ψυχικής, πως το 'πε; ανάτασης; - μου πέταξε ότι η μουσική που ακούω είναι τα ίδια και τα ίδια, χιλιοειπωμένες φράσεις και χιλιοπαιγμένες μελωδίες, με σαχλό ερωτικό στίχο και IQ πεπονιού. Ρε μήπως έχει δίκιο; Ρε συ αυτό της Κοκκίνου θυμίζει αυτό της Βανδή που θυμίζει αυτό της Βίσση που θυμίζει αυτό της Μαντόνα που θυμίζει... Και το κούρεμα ρε, και η πόζα στο εξώφυλλο, ρε όλα ίδια; Μπα ιδέα μου είναι... Ας ξανακοιμηθώ τότε...
Κοιτάζεις τον καθρέπτη και ξέρεις πως είσαι μοναδική. Δεν έχει καμία το μαλλί σου, το στυλ σου, το φόρεμά σου, το περπάτημα σου, την εξυπνάδα σου, το φρασεολόγιο και φυσικά τις γνώσεις σου. Θυμίζεις βέβαια μια γνωστή τραγουδίστρια αλλά εντάξει, όλοι έχουμε τα είδωλά μας. Αλλά, ρε συ, κ' η κολλητή μου θυμίζει την γνωστή τραγουδίστρια. Και μια άλλη, άγνωστη που είδα χθες στο Votre. Κι αυτή που περνάει απ' έξω. Ρε συ; Τι συμβαίνει; Όλες είμαστε μοναδικές κι όλες στην ίδια μοιάζουμε; Μήπως μοιάζουμε και μεταξύ μας;; Που πήγε η μοναδικότητά μου;; ; Είμαι μοναδική!!! Μ' ακούς;; ; Είμαι μοναδική και δε μοιάζω σε καμία!!! Εκτός βέβαια από τη γνωστή τραγουδίστρια...
Όλοι καταλάβατε ότι οι δύο προηγούμενες παράγραφοι είναι κοινώς τόπος και τρόπος σκέψη για τον μέσο ακροατή και σίγουρα για τον Μήτσο με την πάπια και το Πεζό Ραλί που δουλεύει στο συνεργείο, και τη Σούλα -με-φωνάζουνε-Σύνθια- με τις πράσινες ανταύγειας απ' το κομμωτήριο. Οι λίγες εκλάμψεις ανησυχίας τους όμως σύντομα θα χαθούν μέσα στο συνεργείο και το κομμωτήριο...
Ένα άλλο μεγάλο και σίγουρα παρεξηγημένο κεφάλαιο της μουσικής ιστορίας είναι η σκληρή μουσική, το Rock, το Punk, το Heavy Metal και οτιδήποτε "σκληρό" σαν άκουσμα για τον μέσο ακροατή. Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί ονομάστηκαν σκληρές αυτές οι μουσικές; κοινός άξονας τους και στοιχείο αναγνωρίσιμο και οπωσδήποτε διαφοροποιητικό είναι το άκουσμα της ηλεκτρικής κιθάρας και δη της "παραμόρφωσης" αυτής. Είναι αυτά τα μαγικά Gain, Distortion και Overdrive που θα δείτε πάνω σ' αυτό το μαγικό κουτί που λέγεται ενισχυτής ηλεκτρικής κιθάρας που δίνουν αυτό το μαγικό αποτέλεσμα σε μια Fender ή σε μια Les Paul ή σε μια Ironbird. Είναι αυτός ο λερωμένος σαν ζητιάνος, βραχνός σαν κρυωμένος φυματικός, ξυραφιαστός και επικίνδυνος σαν σκουριασμένη Ζιλέτ αλλά και πολλές φορές βελούδινος σαν σατέν ήχος ο οποίος μεγαλώνει τώρα 3 γενιές ανθρώπων που προτίμησαν να ματώνουν τ' αυτιά τους μ' αυτές τις καταραμένες βόμβες συχνοτήτων παρά να αφήσουν τους αυλοκόλακες να τους τα χαϊδεύουν γλυκά και νανουριστικά. Κι όμως αυτή η μουσική ποτέ δεν έγινε αποδεκτή απ' τις μάζες με εξαίρεση ίσως την δεκαετία του '80 όπου το μακρύ μαλλί ανάγκασε πολλούς κουρέες σε πρώιμη συνταξιοδότηση, πολλές μανάδες να κλαίνε για τα σκισμένα τζιν που βρίσκαν στο μπουγαδοκόφινο, την αστυτρομία, συγνώμη αστυνομία να βρει το νέο καρκίνωμα του ήθους και της τάξης στα πρόσωπα άπλυτων 18ρηδων με - αν είναι δυνατόν - σκουλαρίκια, αλυσίδες και καρφιά και τους παπάδες να κάνουν έκτακτες συμμαχίες με φορείς λογοκρισίας και στρατιές εκπαιδευτικών, πολιτικών, δημοσιογράφων και άλλα καθάρματα για να καυτηριάσουν από του άμβωνος τον ξεπεσμό της τότε κοινωνίας.
Τι συνέβη; Γιατί τόσος κόσμος εναντίον της σκληρής μουσικής; Τι τους έκανε; Ήταν ο στίχος που δεν μιλούσε για καψούρα αλλά γι' αγάπη; Ήταν το ότι δεν μιλούσε μόνο γι' αγάπη αλλά και για άλλα επικίνδυνα θέματα όπως την κατάργηση των διακρίσεων, τη διαφθορά της δικαιοσύνης ή της πολιτικής; Ήταν που έσπαγε κάθε σιωπηρή στιχουργική συνομωσία μιλώντας ανοιχτά για παγκόσμια προβλήματα ή αλήθειες; Ήταν όλ' αυτά μαζί; Εν μέρει ναι. Κι αυτά "βοήθησαν". Το πρόβλημα όμως ξεκινούσε από αλλού. Ήταν αυτός ο καταραμένος, παραμορφωμένος ήχος της κιθάρας. Το πρόβλημα και πάλι ήταν βιολογικό και συγκεκριμένα εγκεφαλικό-ακουστικό.
Αν το ανθρώπινο είδος έχει ηλικία κάποια χιλιάδες χρόνια η φυλετική μνήμη που βρίσκεται στον εγκεφαλό του είχε μάθει να αναγνωρίζει μόνο φυσικούς ήχους. Όποιοι κι αν ήταν αυτοί. Απ' το σπάσιμο του κλαδιού μέχρι τον χτύπο του ταμπούρλου στον πόλεμο κι από το κελάρυσμα του νερού μέχρι τον ήχο της σύριγγας του Πανός κι από κει στο 11χορδο ούτι της Συρίας όλοι αυτοί οι ήχοι ήταν φυσικοί με κανένα ηλεκτρικά παραμορφωμένο σήμα και αρμονικές. Οτιδήποτε ακουγότανε ήταν αυτό και τίποτ' άλλο. Αυτούς τους ήχους κουβαλούσε πάντα στα κύτταρά του ο άνθρωπος και είχε μάθει μόνο στους φυσικούς ήχους από τα όργανα. Όλα ήταν γνωστά και καλά για τον ανθρώπινο εγκέφαλο μέχρι που κάποιος έγχρωμος 20ρης ονόματι Hendrix για να δώσει λίγο παραπάνω ένταση στην ηλεκτρική του κιθάρα χρησιμοποίησε, απ' όσο γνωρίζω, μια διάταξη με 2 κασετόφωνα συνδεδεμένα μεταξύ τους και το ένα στην κιθάρα για να διπλασιάσει τα Decibel μέσω των ηχείων τους. Το πρόβλημα είναι ότι μέσα απ' τα τρανζίστορ το σήμα της κιθάρας παραμορφώθηκε (distorted) και αυτό που άκουσε ήταν μια "γκρινιάρα" κιθάρα που δεν ξεκαθάριζες μες απ' τα "λόγια" της τι έλεγε αλλά είχε υγιή τσαμπουκά και κάτι το, γλυκά, δαιμονικό. Σαν να σ' ενοχλούσε για κάποιο λόγο που θα σου άλλαζε για πάντα τη ζωή. Βραχνή σαν νέγρος σε κατάσταση trance να ουρλιάζει και να ψιθυρίζει gospel βρίζοντας τους δαίμονές του. Αλλά πάν' απ' όλα παραμορφωμένη... Ένας ήχος λάθος της φύσης που γεννήθηκε όταν χτύπησε ο κεραυνός του ηλεκτρισμού μια παρέα με συχνότητες που βρισκόταν σ' ένα κακόφημο μπαρ που λεγόταν "ΤΡΑΝΖΙΣΤΟΡ"...
Αυτός όμως ο "εκτρωματικός" ήχος δεν υπήρχε στην τεράστια βάση δεδομένων των ήχων του ανθρώπινου είδους. Ήταν νέα γη, η νέα πληροφορία που έπρεπε να ερμηνευτεί και να αφομοιωθεί. Όμως, όπως συμβαίνει σε κάθε μεγάλη αλλαγή στην Ιστορία, έτσι και ο χρόνος που χρειάστηκε να αποθηκεύσει το παγκόσμιο synth αυτόν τον ήχο δοκίμασε τις αντοχές του στο πέρασμα των τεσσάρων περίπου δεκαετιών που ζει η σκληρή μουσική για να περάσει από εποχές τεράστιας κατακραυγής και κυνηγιού μαγισσών σταμπαρισμένη ως "επικίνδυνη", "ανατρεπτική" όπως τα "αριστερά στοιχεία" κυνηγούνταν στη Χούντα (και σήμερα βέβαια) σε ημέρες δόξας σαν το πιο high trend στην δεκαετία του '80 ξεπερνώντας σε δημοτικότητα ακόμα και μουσικές που χαρακτηρίζονται ετυμολογικά με την λέξη "δημοτικότητα" όπως η Pop (Popular).
Δεν ήταν όμως μόνο ο ήχος που δεν είχε συνηθίσει το ανθρώπινο αυτί. Ήταν και η γενικότερη δυναμική που μπορούσε να βγάλει μια μπάντα με drums, μπάσο, κιθάρες, πλήκτρα και φωνή. Στις πιο ακραίες εκφάνσεις της σκληρής μουσικής όπως το Grind metal παρατηρούνται απίστευτες, ασύλληπτες ταχύτητες απ' τον drummer, ταχύτητες που ποτέ ως τώρα δεν είχε συνηθίσει να ακούει το ανθρώπινο είδος, που του σκάλωσαν το PC του εγκεφάλου του αναγκάζοντας να δώσει παραπάνω RAM και επεξεργαστική ισχύ για να το αφομοιώσει, κι ακόμα προσπαθεί. Ως τώρα οι ρυθμικές ταχύτητες που ήξερε ο άνθρωπος έφταναν το πολύ σ' αυτά που ακούμε στη Fusion ή σε πολύ γρήγορα καπρίτσια του Παγκανίνι, του Λιστ και άλλων βιρτουόζων. Όταν ακούς όμως έναν Gene Hoglan να "σπέρνει" 20 χτυπήματα στο ταμπούρο το δευτερόλεπτο και να σερφάρει όλα τα πιατίνια του σετ σε χρόνο dt ενώ οι μεμβράνες της μπότας τον εκλιπαρούν να μην φάνε άλλες κλωτσιές απ' τους... κόπανους των πεταλιών καταλαβαίνεις ότι είναι κάτι το οποίο δεν έχει ξαναπαιχτεί. Κάτι το οποίο δύσκολα θα συνηθίσει ο κόσμος των αργών και απαλών μουσικών ταχυτήτων και θα περάσουν χρόνια μέχρι να το δεχτεί. Αν το δεχτεί...
Έπειτα είναι οι φωνές. Τα ουρλιαχτά που ποτέ δεν μπόρεσε ο μέσος ακροατής γιατί τα χρησιμοποιούν οι τραγουδιστές ξεχνώντας ότι είναι κι αυτά ένα εκφραστικό μέσο με το οποίο αποδίδουν συναισθήματα όπως η κάθε ωδική τεχνοτροπία. Ξεχνάνε ότι συναισθήματα όπως της οργής ή της φρίκης που εκφράζονται μέσα από ένα brutal ή cut throat ουρλιαχτό βρίσκονται καθημερινά μπροστά μας και μέσα μας και ότι αυτή η μουσική, η σκληρή αντικατοπτρίζει όπως κάθε είδος μουσικής τα συναισθήματα αυτών που το απευθύνουν και αυτών στους οποίους απευθύνονται και γενικότερα ένα κομμάτι της καθημερινότητας που κάποιοι αφυπνισμένοι δυστυχώς το διακρίνουν παντού.
Είναι και οι στίχοι. Κάποιοι απ' αυτούς περνούσαν τόσα κύματα αγάπης για τον άνθρωπο καθώς και μηνύματα απέχθειας για τo σύστημα, τον πόλεμο, τον εθνικισμό κ. α. που καλλιτέχνες που τους έγραψαν και τους τραγούδησαν το πλήρωσαν άμεσα ή έμμεσα με τη ζωή τους με πιο γνωστά παραδείγματα αυτά του John Lenon και της Janis Joplin. Κάποιοι απ' αυτούς με αλληγορικό τρόπο καταφέρονταν εναντίον της οργανωμένης θρησκείας, χρησιμοποίησαν λέξεις όπως Σατανάς, Αντίχριστος με σκοπό να δηλώσουν την αντίθεσή τους στα δεινά που επιφέρουν όσα κατ' επίφασιν γίνονται στο όνομα του Θεού, χαρακτηρίστηκαν αμέσως Σατανιστές, λογοκρίθηκαν και κάποιοι απ' αυτούς βέβαια πούλησαν καλά...
Είναι και τα εξώφυλλα καθώς και το γενικότερο layout και artwork που χρησιμοποιούν. Καταρχήν βάζουν μέσα στο booklet τους στίχους. Αντί να γλιτώσουν μελάνια και κόστος εκτύπωσης γράφουν μέσα τα - όπως είπαμε - "επικίνδυνα" μανιφέστα τους πυροδοτώντας με αφύπνιση τον λαό που είναι και πρέπει να παραμείνει ηλίθιος... Μετά είναι οι πεντάλφες, οι ανάποδοι σταυροί, τα ξεκοιλιασμένα πτώματα που σοκάρουν. Δεν σοκάρουν όμως τα πορνοπεριοδικά μπροστά στα μάτια των παιδιών κρεμασμένα στα περίπτερα...
Είμαι περήφανος που έχω στη δισκοθήκη μου άλμπουμ όπως το "Control & Resistance" των Watchtower, το "Focus" των Cynic και την δισκογραφία των Atheist, το "Speed metal opera" των Cacophony και το "A tale never told" των Lost Innocence. Δίσκοι οι οποίοι ξυπνάνε το μυαλό μου, με κάνουν κάθε δευτερόλεπτο να απορώ με την έμπνευση και την ιδιοφυία των συνθετών και στιχουργών. Δίσκοι με ψιλά γράμματα που θέλουν να τους ακούς συνεχώς προσπαθώντας να λύσεις το αινιγματικότατο μυστήριο που κοινωνούν και όταν τελικά τα καταφέρεις να δεις ότι δεν έχεις μάθει ακόμα τίποτα για τη μουσική και τον εαυτό σου, κι αυτό είναι ένα ταξίδι γεμάτο με το καλύτερο κρασί της γνώσης. Δίσκοι που δοκιμάζουν την ψυχή μου. Που μου δίνουν τον πιο υψιπετή λυρισμό και σε κάποιες στιγμές νοιώθω σαν παιδί που το κρατάει η μάνα απ' το χέρι και κάνει τα πρώτα βήματα
Δίσκοι που η πιο γλυκές μπαλάντες είναι 7λεπτα κομμάτια με άγριες ταχύτητες και διαθέσεις, ρυθμικές τρικλοποδιές και νοσηρές αρμονίες. Που σε κάποια σημεία όμως γαληνεύουν με τέτοιο τρόπο που αποφορτίζεσαι κολυμπώντας μέσα σε γλυκούς ή ομιχλώδεις ήχους. Δίσκοι που πάνω απ' όλα μου δίνουν ζωή. Με ξυπνάνε τραβώντας, σκίζοντας τ' αυτί μου και τη συνείδηση μου όταν νιώθω ότι όλα είναι καλά. Δεν είναι καλά. Κι αυτό δεν μ' αφήνει να το ξεχάσω. Μ' ανατριχιάζουν με δυσαρμονικά και δυσρυθμικά solo, breaks από drummers χταπόδια που δημιουργούν κάθε στιγμή μια βροχή από μπαγκέτες στο στερεοφωνικό. Μπασίστες που κάθε τους νότα είναι και μια κλωτσιά στα πνευμόνια μου μπας κι ανοίξουν κι αναπνεύσω λίγο τον παλμό τους. Τραγουδιστές που φτύνουν τα λαρύγγια τους φτάνοντας σε δυσθεώρητα τονικά ύψη και βάθη λέγοντας αλήθειες. Πανανθρώπινες αλήθειες που πονάνε όπως κάθε αλήθεια.
Ξαναέβαλα το "Textures". Είναι ξημερώματα. Ο Μήτσος πάει στο συνεργείο με ανησυχία μετά από ένα κακό όνειρο που είδε πως τον έδερνε ένας μαύρος που πουλούσε CD κάποιου βλάκα που τον έλεγαν Frank Zappa. Η Σούλα σε λίγο θα κρατάει το πιστολάκι σκεπτόμενη κι αυτή τον εφιάλτη της. Ήταν λέει σ' ένα δωμάτιο γεμάτο σπασμένους καθρέπτες όπου τα είδωλά της τής χαμογελούσαν ειρωνικά και της έλεγαν "Είσαι μοναδική, είσαι μοναδική... " με αργό και βασανιστικό τρόπο...
Ξαναέβαλα το "Textures". Το fade in του τραγουδιού με οδηγεί σε μια περίεργη και όμορφη μελωδία που θυμίζει κάτι από Ινδιάνικο σκοπό, παιγμένη από τα χρυσά δάκτυλα του Masvidal σε κάποιο synth guitar που θυμίζει ναπολιτάνικο μαντολίνο. Τα drums και το μπάσο μπαίνουν με εμβόλιμες παύσεις για να σταματήσουν απότομα και να μπουν μετά όλοι μαζί σε ένα free jazz όργιο λίγων δευτερολέπτων που δείνει το χώρο για ένα επιθετικό riff απ' τα progressive που μ' αρέσουν για να σταματήσει κι αυτό απότομα... Δεν μου αφήνει ανάσα όμως. Ο Sean Malone ένας εκ των κορυφαίων εν ζωή μπασιστών, κατ' εμέ απ' τους Masters κλάσης Jaco [ποιος Jaco; ένας είν' (ήταν) ο Jaco...] εκρήγνυται με ολοστρόγγυλες νότες και μονολογεί με τα chapman sticks. Το τραγούδι κυλάει, σε κάποιο σημείο αχνοφαίνεται το prog riff το οποίο ομιχλωδώς αναμιγνύεται με το Jazz σύννεφο που προηγήθηκε κι απλώνονται μαζί σε μια διακριτή μίξη. Αρχίζει η επίθεση από καταιγιστικές αλλαγές ρυθμών, παύσεις, 5-6 κιθάρες που στροβιλίζονται μαζί με το μπάσο. Κάπου όμως ακούω το μαντολινάκι της έναρξης... Ο προηγούμενος metal όλεθρος συνεχίζεται αλλά αρχίζει σιγά σιγά να σβήνει αποχαιρετώντας και δίνοντας χώρο στην ινδιάνικη μελωδία. Τώρα μονοπωλεί τα ηχεία αλλά αρχίζει κι αυτή σιγά σιγά να φεύγει. Μ' αποχαιρετά περνώντας μου ένα μήνυμα που μόνο σαν ελπίδα μπορώ να μεταφράσω όχι όμως αυτή τη φορά με τη σκέψη, τη φαιά ουσία, τα κύτταρα και τους νευρώνες. Όχι, αυτό ανήκει στο όλον μου, μια λεπτή αύρα που εύχομαι να με τυλίγει πάντα και να μην μ' αφήσει ποτέ, η οποία σε ανύποπτους χρόνους με πλησιάζει με χαμόγελο και μου ψιθυρίζει μια λέξη γραμμένη με μια γραμματοσειρά καθαρά δική μου, μια λέξη που γράφω σε κάθε τοίχο που συναντώ μπροστά μου και φυσικά στον μαυροπίνακα της Τέχνης της Μουσικής...
Κλείνω με μια φράση που μου ακούω από μικρός απ’ τη μητέρα μου. Απλά και σοφά...
"Ο Θεός κάποτε λυπήθηκε τον άνθρωπο και τότε του έστειλε τη Μουσική"...
Με εκτίμηση
